Page 52 - Sjálfbærni - Ritröð um grunnþætti menntunar

SJÁLFBÆRNI
50
Kostnaður náttúrunnar
Spurning: Við borgum peninga fyrir mat og hluti en hvað borgar náttúran fyrir
það sem við notum?
Framkvæmd: Valin einhver fæðutegund eða hlutur og ferill vörunnar rakinn
og teiknaður í flæðiriti. Hvaðan kom varan, hvernig varð hún til, hverjir komu
að framleiðslu hennar og pökkun, hvernig var varan flutt á áfangastað, jafnvel
yfir hálfan hnöttinn? Flutningur vörunnar frá einum stað til annars er táknaður
með striki. Flutningar fara fram með bílum, skipum eða flugvélum og þeim fylgir
CO2-mengun. Farartæki með CO2-merki teiknað á hvert strik. Framleiðsla vöru,
flutningur hennar og förgun hefur líka áhrif á umhverfi og náttúru og nemendur.
Velta má fyrir sér námuvinnslu, vegum, flugvöllum, höfnum og ruslahaugum.
(Hvaða áhrif hafa vegir og ruslahaugar til dæmis á villt dýr?) Síðan reynt að taka
saman og meta áhrif framleiðslu og flutnings vörunnar á náttúru og umhverfi. Í
fyrstu er gott að bekkurinn geri tiltölulega auðvelt verkefni saman og flæðiritið
þá teiknað á töfluna. Síðan geta nemendur unnið verkefni saman í hópum, eða
tveir og tveir, hver hópur með sína vöru.
Orð sem koma fyrir: Framleiðandi, lífræn ræktun, mengun, koltvísýringur, CO2,
verksmiðjur, umbúðir, milliliðir, heildsali, smásali og mörg fleiri.
Dæmi: Hrísgrjón eru ræktuð á flæðiökrum í fjarlægum löndum svo að við vitum
lítið um ræktunina, hvort hún er lífræn eða hvort bændur nota til dæmis tilbúinn
áburð og skordýraeitur. Við vitum líka lítið um aðstæður bændanna sem sá
grjónunum, hugsa um vöxt þeirra og safna uppskerunni. Hrísgrjónin eru með
brúnu hýði en flestir vilja hafa þau hvít og glansandi. Svo að farið er með grjónin
í verksmiðju þar sem þau eru hreinsuð og hýðið tekið af þeim. (Um leið tapast
mikið af næringarefnum.) Flutningur vöru frá akri til verksmiðju er táknaður með
striki og á því bíll með CO2 merki. Kannski er grjónunum pakkað á sama stað en
kannski eru þau flutt á annan vinnslustað þar sem þeim er pakkað. Að þeim stað
koma þá umbúðir í bílum með CO2 merki. Svo halda pökkuðu grjónin áfram til
milliliða, heildsala sem selja þau til Evrópu og senda vöruna niður á bryggju. Þar
er varan sett í skip sem siglir með hana í umskipunarhöfn, þá er hún keyrð aftur
í vöruskemmu, keypt þaðan af íslensku fyrirtæki, keyrð aftur á bryggju, siglt til
Íslands, enn keyrt í vöruskemmu og loks í búðir um allt land þar sem við kaupum
hana. Förum við á bíl út í búð?