Page 45 - Sjálfbærni - Ritröð um grunnþætti menntunar

Grunnþættir menntunar
43
náttúrunni svo að hegðun hans, menning og samfélög hafa líka lengi verið ríkur
þáttur í umhverfismennt. Hið manngerða hagkerfi heimsins, og verðmætamat
þess, er í svo hrópandi andstöðu við lögmál náttúru og sanngirnissjónarmið
samfélaga að ekki verður sneitt hjá gagnrýni á hagkerfið í umhverfismennt. Á
síðasta áratugi 20. aldar fóru allir nemendur á fyrsta ári í Kennaraháskóla Íslands í
gegnum tveggja eininga námskeið í umhverfismennt. Þar var ítarleg umfjöllun og
vinna í öllum þessum þáttum. Námskeiðið féll niður um aldamót í kjölfar nýrrar
aðalnámskrár og breytinga á kennaranámi.
Umhverfismennt hefur ekki verið almenn í íslenskum skólum. Það hafa
fyrst og fremst verið áhugasamir kennarar sem hafa lagt áherslu á slík fræði við
nemendur sína en þó sífellt fleiri á undanförnum árum. Nú þegar sjálfbærni er ein
af grunnstoðum aðalnámsskrár hlýtur þar að verða breyting á og allt skólafólk,
stjórnendur, kennarar og þeir sem vinna með nemendum í skólum, verða að
samþætta menntun til sjálfbærni í starf sitt. Mikilvægt er að þeir nýti sér þá reynslu
sem fengist hefur í sambærilegri kennslu undanfarinna ára, afli sér þekkingar og
taki skrefin, eitt og eitt í einu. Sjálfbærni er fjarlægt takmark og að þokast í átt til
hennar er verkefni í stöðugri þróun sem allir þurfa að taka þátt í. Skólar þurfa að
vinna með foreldrum og nærsamfélagi til að auðvelda skrefin og leitast við að gera
þau samstillt. Þótt útlitið sé svart á ýmsum sviðum umhverfismála er mikilvægt
að fylla nemendur ekki vonleysi heldur að leggja áherslu á lausnir, hvetja til dáða
og efla kjark.
Hvar á að byrja?
Menntun til sjálfbærni þarf að hríslast um allt samfélagið en hér er fyrst og fremst
horft til skólanna, námsefnis þeirra og kennslu. Menntun til sjálfbærni er, rétt
eins og öll góð menntun, samþætt úr þekkingu, færni, gildum, heildarsýn í tíma
og rúmi og tengslum við nánasta umhverfi. Mikilvægt er að fólk kunni að lifa sátt
með sjálfu sér og með öðrum. En það er líka nauðsynlegt að fólk sé gagnrýnið
og fært um að vinna að breytingum á sjálfu sér og samfélagi sínu til aukinnar
sjálfbærni.32
Þekking í náttúrufræði, samfélagsfræði og hugvísindum er nauðsynleg til að