Ísland er ekki ríkt af hráefnum og er mjög háð viðskiptum við önnur lönd. Íslendingar þurfa að geta selt fisk og iðnaðarvörur til annarra landa og í staðinn geta keypt neysluvörur og hráefni á sem hagstæðustu verði. Þau hugtök sem koma oftast fyrir þegar rætt er um utanríkisviðskipti er verndarstefna eða fríverslun. Verndarstefna þýðir að ríkið beitir ýmsum aðferðum til að vernda innlenda framleiðslu gegn innflutningi erlendis frá. Fríverslun þýðir hins vegar að lögð er áhersla á frelsi í viðskiptum milli landa.

Eitt af helstu einkennum verslunar og viðskipta í heiminum er að um þrír-fjórðu hlutar hennar eiga sér stað á milli iðnaðarlandanna, sem eru ríkustu lönd heims. Mesta gróskan í alþjóðaviðskiptum fer fram innan og á milli þriggja meginsvæða: Norður-Ameríku, Evrópusambandsins og Japan. Þessa stundina er vöxturinn í alþjóðaviðskiptum örastur í Austurlöndum fjær. Vel er mögulegt að Asía, með Kína og Japan sem mikilvægustu löndin, verði mikilvægasta efnahagssvæði veraldar síðar á þessari öld.

Nú á dögum á sér stað beinhörð samkeppni milli viðskiptalífsins í ólíkum löndum. Stefna ríkisstjórna, sem reyna að sporna gegn erlendum vörum og þjónustu innan landamæra sinna, kallast hafta- og verndarstefna. Stefnan felst í að ríkið leggur tolla á innfluttar vörur eða setur lög til að verja og vernda innlenda framleiðslu á kostnað þeirrar erlendu. Markmið stefnunnar er að auka innlenda framleiðslu og um leið að gera landið eins óháð innflutningi og frekast er kostur. Aðdáendur verndarstefnunnar vonast með þessu að geta stutt við innlent atvinnulíf og komið í veg fyrir atvinnuleysi, þó svo að aðgerðirnar skili yfirleitt hærra vöruverði til neytenda.

Andstæða verndarstefnunnar kallast fríverslun og felur í sér að fjármagn, vörur og þjónusta eiga greiða leið yfir landamæri. Fríverslun og fríverslunarsamningar hafa orðið sífellt meira áberandi í viðskiptum landa á milli.

Íslendingar bjuggu við lítið verslunarfrelsi fram eftir öldum. Danskri einokunarverslun var komið á hér á landi í upphafi 17. aldar og ekki afnumin að fullu fyrr en árið 1885.
Í upphafi 20 aldar lögðu Íslendingar mikla áherslu á að færa verslunina í eigin hendur og ýmis íslensk verslunarfyrirtæki risu upp. Íslendingar fylgdu fríverslunarstefnu í meginatriðum á þessum tíma fram að heimskreppunni miklu.

Eins og áður hefur verið minnst á naut fríverslun stöðugt meira fylgis í heiminum eftir síðari heimsstyrjöldina. Allt frá árinu 1947 hafa átt sér stað viðræður um fríverslun og sameiginlegar viðskiptareglur innan alþjóðaviðskiptamálastofnunarinnar. Viðræðurnar hafa skilað verulegum árangri, til dæmis hafa tollar á iðnaðarvarningi milli iðnlandanna lækkað úr 40% og niður í um 5%, en enn eru mörg vandamál óleyst. Mörg þróunarlanda (fátækustu ríki veraldar) eru mjög óánægð með að mörg iðnvædd samfélög hafa sett upp alls kyns hindranir til að koma í veg fyrir innflutning á landbúnaðar- og vefnaðarvörum. Til dæmis hafa mörg iðnvædd ríki bannað innflutning frá löndum sem ekki hafa skýrar reglur um mengunarvarnir eða barnavinnu.

Ýmis iðnríki eru einnig ósátt við að önnur iðnríki skuli vinna bæði leynt og ljóst gegn útflutningsvörum þeirra. Fjöldi ríkja verndar eigin fyrirtæki með því að setja lög og reglugerðir um ákveðna gæðastaðla og með því að nota mjög þungvinnt opinbert eftirlitskerfi, sem óhjákvæmilega hindrar frjálst flæði af vörum og þjónustu milli landa. Til dæmis ákvað eitt evrópskt ríki að öll sjónvarpstæki frá öðru landi yrðu að fara í gegnum ákveðna tollskoðun áður en þeim yrði hleypt inn í landið. Samkvæmt reglugerð gat tollskoðunin aðeins farið fram í einni landamærastöð, sem var mjög fáliðuð. Afleiðingin varð að starfsfólk tollstöðvarinnar náði ekki að afgreiða nema örfá sjónvarpstæki á dag. Eins er til í dæminu að ríki veiti eigin útflutningsfyrirtækjum mikla ríkisstyrki. Á þann hátt niðurgreiðir ríkið vörurnar, sem þýðir að fyrirtæki annars staðar í heiminum sem ekki njóta neinna styrkja, eiga mjög erfitt að keppa við niðurgreiddu vörurnar.