Eftir seinni heimsstyrjöld hófst nýr kafli í efnahagslegri samvinnu á milli margra landa í Vestur-Evrópu. Ein mikilvægasta hugmyndin að baki þessarari samvinnu var að sterk efnahagsleg tengsl myndu tryggja friðinn á milli gamalla fjenda í Evrópu, sérstaklega Þjóðverja og Frakka. Árið 1951 mynduðu Frakkland, Vestur-Þýskaland, Ítalía, Holland, Belgía og Lúxemborg Kola- og stálbandalagið. Með þessari aðgerð var búið að tengja saman á milli landanna þann iðnað sem hafði staðið undir hergagnaframleiðslunni. Árið 1957 komust þessi sömu ríki að samkomulagi um friðsamlega notkun kjarnorku og sama ár skrifuðu þau undir stofnsamning um Evrópusambandið, sem kallaður er Rómarsáttmálinn. Á árunum þar á eftir gengust löndin undir samkomulag um einn sameiginlegan markað. Allir tollar voru afnumdir á milli landanna, en jafnframt settir tollar á vörur sem komu frá löndum sem stóðu utan Evrópusambandsins.

Um 1960 juku löndin stjórnmálalega samvinnu sín á milli. Þau komu á fót sameiginlegri landbúnaðarstefnu og stofnuðu nýjar stjórnmálalegar stofnanir innan sambandsins: Ráðherranefndina, Framkvæmdanefndina, Evrópuþingið og Evrópudómstólinn. Þessar yfirþjóðlegu stofnanir Evrópusambandsins urðu fljótlega að mjög voldugum valdakjarna innan Evrópu. Ástæðan var ekki síst sú að fleiri ríki gengu í bandalagið: Bretland, Danmörk, Írland og Grikkland árið 1973, Grikkland árið 1981 og Spánn og Portúgal árið1986.

Eftir árið 1970 tók samvinna ríkja Evrópusambandsins til sífellt fleiri þátta, svo sem byggðastefnu, gjaldeyris-, fiskveiði- og utanríkismála. Sífellt algengara var að Evrópusambandslöndin kæmu fram sem einn aðili gagnvart öðrum alþjóðlegum stofnunum eins og Sameinuðu þjóðunum og NATO. Samvinnan innan sambandsins var þó ekki með öllu áfallalaus. Efnahagskreppur, atvinnuleysi og vaxandi félagsleg vandamál urðu til þess að aðildarlöndin gripu til fjölmargra aðgerða til að vernda eigin markað og atvinnulíf. Samhliða þessu mættu Evrópusambandslöndin stöðugt vaxandi samkeppni frá Japan og Bandaríkjunum.

Til að mæta vaxandi utanaðkomandi samkeppni ákváðu Evrópusambandslöndin að styrkja efnahagslega samvinnu sín á milli enn frekar. Með einingarlögunum frá 1986 var ákveðið að koma á fót nýjum innri markaði, sem tók gildi 1. janúar 1993. Í þessum nýja samningi, sem stundum hefur verið kallaður fjórfrelsið, var kveðið á um frjálst flæði vöru, þjónustu, vinnuafls og fjármagns milli landanna.Til að gera samninginn að veruleika urðu öll aðildarlöndin að afnema öll lög og reglugerðir sem hindruðu frjálsa samkeppni innan sambandsins.

Eftir sameiningu Austur- og Vestur- Þýskalands í eitt ríki árið 1990 óskuðu mörg Evrópusambandslönd eftir því að gera bandalagið að enn sterkara efnahagslegu stórveldi en það var þegar orðið. Því hittust forsætisráðherrar landa Evrópusambandsins í hollenska smábænum Maastricht árið eftir og skrifuðu undir nýjan sáttmála. Í honum fólst enn nánara samstarf. Ákveðið var að löndin skyldu taka upp einn sameiginlegan gjaldmiðil - Evruna- og auka samstarf í utanríkis- og varnarmálum. Forsætisráðherrarnir ákváðu líka að Evrópusambandið skyldi hafa ákvörðunarvaldi innan margra nýrra málaflokka, eins og til dæmis vinnumálalög-gjafarinnar. Nú var kosið um sífellt fleiri mál innan Evrópusambandsins, sem aðildarlöndin höfðu áður tekið ákvarðanir um.

Með undirritun Rómarsamningsins árið 1957 var Efnahagssamband Evrópu (sem síðar varð að Evrópusambandinu) stofnað. Stofnríkin voru: Frakkland, Ítalía, Vestur-Þýskaland og Benelúxlöndin þrjú, Holland, Belgía og Lúxemborg. Brussel, höfuðborg Belgíu var á þeim tíma lítil borg í smáríki, en vegna hagkvæmrar legu var hún valin sem "höfuðborg" Evrópusambandsins.

Mörg aðildarlanda Evrópusambandsins voru ekkert sérstaklega áfjáð í að afsala sér of miklum völdum í hendur Evrópusambandsins. Bæði Danmörk og Bretland settu ýmsa fyrirvara um margar af ályktununum Maastricht-samkomulagsins. Löndin vildu að Evrópusambandið tæki meira tillit til hagsmuna hvers einstaks lands innan sambandsins. Þau höfðu sem sagt ekki áhuga á að sambandið þróaðist upp í að verða að einu ríki að fyrirmynd Bandaríkja Norður-Ameríku. Þar með spruttu upp miklar umræður milli landa bandalagsins um hvernig ætti að hrinda samþykktum bandalagsins í framkvæmd. Til dæmis hafa nokkur lönd innan Evrópusambandsins neitað að hætta með eigin gjaldmiðil og hafa því ekki tekið upp Evruna.

Árið 1995 gengu Finnland, Austurríki og Svíþjóð í Evrópusambandið og árið áður hafði sambandið opnað fyrir möguleika á að mörg lönd Austur-Evrópu gætu sótt um aðild. Nýjustu upplýsingar um það hvaða ríki hafa sótt um, og hvaða umfjöllun umsókn þeirra hefur fengið, má finna á heimasíðu Evrópusambandsins.