Ísland er strjálbýlt því yfir 60% landsmanna búa á höfuðborgarsvæðinu. Íslenska samfélagið var lengst af bændasamfélag þar sem flestallir landsmenn bjuggu til sveita og lifðu af landbúnaði. Byggðin dreifðist um láglendi meðfram ströndum landsins og inn til dala. Á síðari hluta 19. aldar tók sjávarútvegi að vaxa fiskur um hrygg. Þar með hófst þéttbýlismyndun í landinu og fólk fór í sívaxandi mæli að setjast að í þorpum, kauptúnum og kaupstöðum við sjávarsíðuna. Þegar eitt skip eða fleiri voru gerð út að staðaldri frá sama staðnum, myndaðist þörf fyrir fólk í fiskvinnu í landi. Af því að hægt var að bjóða fólki fasta vinnu, fluttist það á staðinn með fjölskyldur sínar og það sama átti við um sjómennina.

Lengi vel var ,,sveitin milli sanda“, það er Öræfasveit, afskekktasta byggðarlag á Íslandi, enda hömluðu stórfljót bæði til austurs og vesturs og jöklar til norðurs samgöngum við önnur byggðarlög. Með tilkomu brúa, sérstaklega Skeiðarárbrúarinnar, var einangrun Öræfasveitar endanlega rofin.

Sjálfsagt má um það deila hvaða sveit á Íslandi er nú afskekktust, en víða eru enn strjálar samgöngur, sérstaklega að vetrarlagi. Á það við um einstaka sveitir á Ströndum, á Vestfjörðum og á Austfjörðum.

Steinar J. Lúðvíksson. Íslandsmetabókin. Reykjavík, Örn og Örlygur 1983:28

Á tímum seinni heimsstyrjaldar varð veruleg uppsveifla í fólksflutningum og fólk flutti í miklum mæli frá landsbyggðinni til höfuðborgarsvæðisins. Enn sér ekki fyrir endann á þeirri þróun. Á síðustu tveimur áratugum 20. aldar hefur fólksstraumurinn aldrei verið meiri til höfuðborgarsvæðisins. Nú er svo komið að aðeins um 7% landsmanna búa enn í strjálbýli, það er að segja á svæðum þar sem íbúar eru færri en 50 talsins. Byggðin hefur dregist saman, bæir lengst inn til dala hafa lagst í eyði og nokkur byggðarlög eins og Hornstrandir og nokkrir firðir á Vesturlandi og Austurlandi farið í eyði. Ef þú hefur einhvern tíma flogið í heiðskíru veðri á milli Reykjavíkur og Akureyrar hefurðu væntanlega tekið eftir hversu strjálbýlt landið er og að stórir hlutar þess eru óbyggðir.

Íslenska ríkinu er skylt að veita þeim sem búa hér ákveðna þjónustu, sama hvar á landinu þeir búa. Það er hluti af skyldum ríkisins við okkur að byggja vegi, sjá um heilsugæslu, skóla og svo mætti lengi telja. Vegna fólksfæðar og náttúru (fjöll, hraun, ár og jöklar) eru mörg af verkefnum ríkisins mjög dýr miðað við mörg önnur lönd. Við getum til dæmis litið á Danmörku til samanburðar. Þar búa um 5 milljónir manna á 42.000 ferkílómetrum, en á Íslandi búa um 300.000 manns á 103.000 ferkílómetra stóru landi. Danmörk er flatt land og þar má segja að nánast hver lófastór blettur sé ræktaður. Ísland er fjöllótt og stór hluti landsins óræktanlegur. Það segir sig sjálft að erfitt er að tengja saman alla staði á Íslandi með vegum og sjá til þess að allir hafi aðgang að rafmagni, síma og sjónvarpi. Mun auðveldara og ódýrara er að útvega Dönum sömu þjónustu.

Náttúra Íslands og búsetuskilyrði segja okkur heilmargt um hvernig landi við búum í, en samt ekki alla söguna. Til að fá betri heildarmynd verðum við líka að rannsaka sögu landsins. Þótt þjóðinni svipi töluvert til annarra Vesturlandabúa hefur hún samt sín sérkenni sem geta útskýrt af hverju Íslendingar eru eins og þeir eru. Við höfum marga siði og venjur sem aðrir hafa ekki - og ein af þeim eru nafnavenjur. Erlendis er algengt að konur taki upp eftirnafn eiginmanna sinna þegar þær gifta sig - enda eftirnöfnin fjölskyldunöfn. Þegar íslensk fjölskylda er á ferðalögum erlendis reka margir upp stór augu þegar hún kynnir sig og fjölskyldumeðlimir kynna sig með mismunandi eftirnöfnum. Mörgum útlendingum finnst einnig skondið að heyra að fólki hér sé raðað í símaskrá eftir fornöfnum.