Page 34 - Sjálfbærni - Ritröð um grunnþætti menntunar

SJÁLFBÆRNI
32
betur út þegar til skamms tíma er litið en hinar sem stýra auðlindum skynsamlega.
Og lífsnauðsynleg hráefni og þjónusta sem náttúran veitir eru ókeypis: Sólin
skín, grasið grær, fuglar syngja, fiskur klekst út og gengur á fiskimið, regn vökvar,
gróðurmold nærir, fjölbreytt og fögur náttúra gleður. Verð hlutar miðast fyrst og
fremst við hvað það kostar að framleiða hann, flytja hann á markað, auglýsa hann
og selja. Grunnhráefnið sem í hlutinn fer, og kemur frá náttúrunni og er undirstaða
þess að hægt sé að búa hann til, er oft alveg eða nánast ókeypis. Veiðimaður
Ólíkar auðlindir
Takmörkuð auðlind er auðlind sem er aðeins til í takmörkuðu magni og
eyðist þegar af henni er tekið. Hún er því endanleg og nýting slíkra auðlinda er
ósjálfbær. Ef landeigandi ákveður að moka burt fallegum hraunhól í landi sínu og
nota mölina í veg getur hann bara gert það einu sinni. Eftir það geta börn hans
hvorki notið þess að horfa á hólinn né hafa þau sömu möguleika og hann að nota
efni hans sem byggingarefni þótt þau nauðsynlega þyrftu. Notkun takmarkaðra
auðlinda í heiminum er enn mjög mikil og ber þar hæst notkun kola og olíu.
Endurnýjanleg auðlind er auðlind sem hægt er að nota áfram svo lengi sem
séð verður án þess að hún rýrni. Lífríkið er endurnýjanleg auðlind. Bændur geta
beitt fé á gróið land og sjómenn sótt fisk í sjó svo lengi sem þeir taka ekki
meira en vöxtur auðlindarinnar er frá ári til árs. Landeigandi getur ákveðið að
setja litla virkjun í bæjarlækinn til að afla rafmagns. Þar með hefur hann skert
þá auðlind sem býr í fegurð lækjarins en hann er hins vegar að nýta sér aðra
endurnýjanlega auðlind, orkuna í hringrás vatnsins. Sú orka getur verið honum
meira virði en fegurðin.
Afturkræft eða óafturkræft eru lykilorð í umræðu um umhverfis­mál og
sjálfbæra þróun. Þótt börn landeigandans sjái eftir hraunhólnum getur enginn
mannlegur máttur fært þeim hólinn aftur. Að moka honum í burtu er óafturkræfur
verknaður. Ef krakkarnir ákveða hins vegar að setja upp vindrafstöð til að fá
lækinn aftur er eins víst að þau geti tekið mannvirkin úr læknum og hann sé
nánast aftur eins og hann var áður. Sú framkvæmd er þá afturkræf.