Í
forngrísku var heitið persona notað um persónuleika og flestir
fræðimenn eru sammála um það að persóna hafi upphaflega þýtt gríma.
Merking hugtaksins hefur breyst lítillega í aldanna rás og nú er
það oftast notað um leikarann á bak við grímuna. Við getum því sagt
að persónuleiki hvers og eins sé það sem leynist á bak við grímuna
en að hlutverkin séu leikin á mismunandi hátt. Með þessu er átt
við að fólk breyti hegðun sinni eftir því hverja það umgengst hverju
sinni. Allir vita að fólk hegðar sér öðruvísi þegar það er eitt
en þegar það er með öðrum. Allir íslenskir unglingar (og reyndar
unglingar í öðrum löndum líka) hegða sér öðruvísi þegar þeir umgangast
afa og ömmu en egar þeir eru með jafnöldrum sínum.
Það er eðlilegt að velta því fyrir sér hvort persónuleiki
okkar breytist eða hvort hann haldi áfram að vera sá sami allt lífið.
Spurningin er mjög flókin og heimspekileg. Allir virðast vita hvaða
persónuleiki er, samt getur enginn lýst honum nákvæmlega. Hvernig
myndir þú reyna að lýsa persónuleika þínum? Er nóg að segja að þú
sért unglingur sem æfir íþróttir þrisvar í viku? Segir þetta eitthvað
um hver þú ert? Þegar fólk er beðið um að lýsa sjálfu sér nota margir
lýsingar á borð við duglegur, góður, húmoristi, frekja eða snillingur
svo dæmi séu nefnd. Aðrir nota mun lengri lýsingar; ég er mjög duglegur,
stunda körfubolta reglulega, elska kvikmyndir og góða tónlist, er
heilsuhraustur, rosalega minnugur....Persónulýsingar eru yfirleitt
bara dæmi um hvaða mynd einstaklingar hafa af sjálfum sér (sjálfsmynd)og
hvaða eiginleika þeir telja mest áberandi í fari sínu. Lýsingin
þarf alls ekki að vera í neinu samræmi við þær skoðanir sem aðrir
hafa af þeim. Persónu sem þér finnst skemmtileg og hress gætu aðrir
upplifað sem freka og hundleiðinlega. Hefur þú einhvern tíma velt
fyrir þér hvað skoðanir fólks á þér og öðrum eru misjafnar. Stundum
þegar þú hittir fólk í fyrsta sinn og ferð að tala við það er eins
og þið hafið þekkst í 100 ár - í öðrum tilfellum langar þig bara
alls ekki til að kynnast viðkomandi persónu betur. Þá er talað um
að kemían (efnafræðin) milli einstaklinga passi eða passi
ekki.
Segja má að persónuleiki fullorðins einstaklings
sé fastur kjarni einkenna og eiginleika sem breytist ekki mikið,
þó að breytingar eigi sér stað í umhverfinu. Fólki finnst það vera
sami persónuleikinn nú og það var fyrir einu eða fimm árum síðan
og flestir telja að þeir verði sama persónan eftir tíu eða tuttugu
ár. Þú ert samt alltaf að læra eitthvað nýtt og sú reynsla breytir
þér þó að þú takir ekki eftir því. Umhverfi og aldur hafa áhrif
og að tíu árum liðnum verður þú til dæmis ekki nákvæmlega sama persónan
og þú ert nú. Þú ert meira að segja ekki nákvæmlega sama persónan
nú og þegar þú fórst á fætur í morgun, því þú hefur þegar orðið
fyrir áhrifum umhverfisins og ert alltaf að læra eitthvað nýtt.
|