Birt með góðfúslegu leyfi Ómars Valdimarssonar.

Það var undarlegt andrúmsloftið á flugvellinum í Rangoon þegar blaðamaður DV var á leið aftur eftir nokkurra daga dvöl í alræðisríkinu Burma. Vegabréfið var tekið og hann látinn bíða í um þrjátíu mínútur meðan það var ljósritað í bak og fyrir.

Á svölum brottfararsalarins mundaði leyniþjónustumaður myndavél, en stakk henni snögglega inn á sig þegar blaðamaðurinn leit upp til hans. Það er ekki laust við að hræðsla hafi verið farin að gera vart við sig hjá undirrituðum. Stuttu seinna var vegabréfinu skilað og blaðamaðurinn dreginn inn í bakherbergi þar sem töskurnar hans voru tæmdar og á honum leitað hátt og lágt.

,,Þar sem þú hefur gerst brotlegur við lög Burma neyðumst við til að gera allar filmurnar upptækar. Þú ert ekki velkominn aftur til landsins,“ sagði stjörnum skreyttur herforinginn og blaðamaður DV var leiddur út í rútu sem flutti hann að flugvél Thai-flugfélagsins á leið til Taílands ...

Ólært, svangt og hrætt
,,Harðstjórarnir vita að á meðan við fáum ekki að læra, lítið að borða og erum hrædd leggjum við ekki í byltingu," segir maður sem kýs að kalla sig Toni, af ótta við það sem muni henda hann komist einhver að því að hann hafi talað við blaðamann. ,,Þeir halda skólum opnum í nokkrar vikur í senn og verða síðan hræddir við að eitthvað muni gerast og loka þeim því snögglega aftur. Ekki alls fyrir löngu voru menntaskólanemar farnir að mótmæla hörmulegu ástandi í landinu í skólunum og þeir voru einfaldlega barðir til hlýðni. Þeir sem ekki hlýddu voru drepnir,“ bætir Toni við hryggur.

Breskt nýlenduveldi
Ein grimmasta harðstjórn veraldar ræður ríkjum í Suðaustur-Asíuríkinu Burma. Fram til 1948 var landið undir nýlendustjórn Breta og á þeim tíma var það mesti hrísgrjónaútflytjandi heimsins, en Burma var og er einnig ríkt af ýmsum náttúruauðlindum svo sem olíu, rúbínum og öðrum eðalsteinum. Í kjölfar heimsstyrjaldarinnar síðari fékk landið sjálfstæði og var undir stjórn forsetans U Nu sem reyndi að koma á laggirnar stjórnarkerfi sem hann kallaði ,,sósíalískan búddisma“. Árið 1962 hrifsaði vinstri sinnaði hershöfðinginn Ne Win völdin af Nu og lokaði hann inni í fangelsi í fjögur ár á meðan hann reyndi að fara ,,búrmísku“ leiðina að sósíalisma". [Í ríkjum sósíalista er talið að þjóðarauður og framleiðslutæki eigi að vera sameign þjóðarinnar og að þörfum allra skuli fullnægt svo jafnræði ríki. Í ríkjum sósíalista eru sósíalista- eða kommúnistaflokkar einráðir og láta sig varða alla þætti mannlegs lífs.] Win þjóðnýtti allt sem fyrir varð og lamaði ágætt efnahagslíf landsins.

Það var svo árið 1988 að íbúar Burma höfðu fengið nóg af harðstjórn Win og hrörnun landsins. Þeir þustu út á götur borganna og kröfðust afsagnar hans. Þegar rúmlega 3000 íbúar landsins höfðu látist í átökum við herinn lét Win sér segjast og vék frá völdum. Hvorki Win né flokkur hans, National Unity Party, voru hins vegar tilbúnir til að leggja alveg upp laupana. Þeir fengu því herinn til að ræna völdum á meðan þeir reyndu að koma ró á í landinu. Herstjórnin, með hershöfðingjann Saw Maung í broddi fylkingar, lofaði íbúum landsins að boðað yrði til þingkosninga í september næsta ár (1989) ...

Aung San Suu Kyi Óumdeildur leiðtogi stjórnarandstöðunnar í Burma og handhafi friðarverðlauna Nóbels, hefur barist ötullega fyrir auknu lýðræði í heimalandi sínu og þurft að gjalda fyrir það með frelsissviptingu.

Stjórnarandstaðan sigraði
Þegar loks kom að því að íbúar Burma fengu að kjósa sér nýja ríkisstjórn fékk NLD yfir 85% atkvæðanna, þrátt fyrir að herstjórnin hafi ítrekað breytt kosningalögum landsins fram á síðustu klukkustund kjördagsins. Þegar herstjórnin sá hvernig var í pottinn búið var ákveðið að koma í veg fyrir að réttkjörnir fulltrúar fólksins fengju að taka sæti sín í Burmíska þinginu og flestir félagar í æðstu stjórn NLD voru handteknir.

Sá leiðtogi stjórnarandstöðunnar sem hefur verið hvað mest áberandi er áðurnefnd Aung San Suu Kyi, handhafi friðarverðlauna Nóbels frá árinu 1991. Hún var mánuðum saman í stofufangelsi á heimili sínu á árum áður og hefur nú verið lokuð inni frá því í september (2000). Blaðamaður DV fór til Burma í lok desember og ræddi þar við bæði stjórnarandstæðinga og talsmenn harðstjórnarinnar, svo og skelkað en vingjarnlegt fólkið á götum úti ...

Ferð blaðamannsins til Burma var stytt um tvo daga vegna áreitis stjórnvalda. Á leiðinni út á flugvöll fylgdu kunnugleg leyniþjónustuandlit leigubíl hans eftir á vélhjóli. Ekkert illt má segja eða prenta um harðstjórana sem hafa kverkatak á ofsahræddum íbúum Burma. Ekkert má bera út af meðan verið er að „koma á ró“ í landinu.

Heimild: DV. Ómar Valdimarsson.