20 / 92
18
frá árinu 2000 sem sýndi tíðni kynferðislegrar misnotkunar á börnum og
byggðist á 1500 manna úrtaki. Um 23% stúlkna sögðust hafa verið mis-
notaðar fyrir 18 ára aldur og um 8% drengja. Um helmingur þeirra sem
misnotuðu börnin voru karlar sem á einhvern hátt tengdust fjölskyldunni
en voru ekki feður þeirra (Hrefna Ólafsdóttir, 2011). Svarhlutfall var
lágt
en niðurstöður byggðust á stóru slembiúrtaki.
Sterkar vísbendingar eru um að börn hér á landi þekki sjálf til ofbeldis á
heimilum. Þetta kom fram í könnun meðal skólabarna í 4.–10. bekk sem
náði til ríflega 1100 barna í þrettán grunnskólum. Um 70% barna og 94%
unglinga sögðust þekkja orðið heimilisofbeldi (Ingibjörg H. Harðardóttir,
Steinunn Gestsdóttir, og Guðrún Kristinsdóttir, 2014). Af bak
grunnsþáttum hafði eigin vitneskja um ofbeldi á heimili skýrust tengsl
við svör þátttakenda. Hærra hlutfall barna, sem sagðist þekkja einhvern
sem hefði orðið fyrir ofbeldi á heimili, taldi karla og konur verða fyrir
þessu samanborið við börn sem ekki sögðust þekkja neinnmeð þá reynslu.
Einnig kom fram að fleiri unglingar er sögðust þekkja einhvern semhefði
verið beittur ofbeldi á heimili töldu ofbeldi á heimili algengara en aðrir.
Erfitt er að fullyrða um orsakir þessa munar á svörum barna og unglinga.
Þau sem þekkja til ofbeldis á heimilum geta hugsanlega talið að það sé
eðlilegur verknaður. Önnur skýring gæti verið að börn og unglingar sem
þekkja einhvern sem hefur orðið fyrir ofbeldi á heimili sínu beini athygli
sinni meira að umfjöllun um athæfið en þau sem ekki búa yfir slíkri
vitneskju. Nýlegar norrænar rannsóknir sýna að hluti barna og unglinga
ýmist verður var við, verður fyrir eða er vitni að ofbeldi í fjölskyldum
sínum og nokkuð hefur bæst við þekkingu á þessu sviði síðan ofangreind
könnun var gerð (Ellonen, Kääriäinen, 2008; Mossige og Stefansen, 2008).
Niðurstöður ofangreindrar skólakönnunar hér á landi sýndu að lágt
hlutfall barna hér á landi heyrir um heimilisofbeldi hjá foreldrum.
Algengast var að þau segðust hafa heyrt um það í sjónvarpi (59%) og
næstalgengast að þau hefðu heyrt orðið í skólanum (53%). Í ljósi þess
má telja að ábyrgð skólans á því að fjalla um efnið sé umtalsverð. Þó
ber að hafa í huga að svarið „í skólanum“ kann að vísa til námsins og/
eða óformlegra samskipta nemenda. Færri þátttakendur sögðust hafa
heyrt talað um heimilisofbeldi í samræðum nákominna eins og hjá
mömmu (21%), pabba (15%) eða hjá vinum (13%). Þar sem ofbeldi er
beitt á heimili ríkir yfirleitt þögn um það vegna ótta, sársauka, niður-
lægingar og skammar sem fylgja slíkum hremmingum. Þetta kom fram í
ítarlegum viðtölum við börn og unglinga sem höfðu búið við
langvarandi og alvarlegt ofbeldi á heimilum sínum (Guðrún Kristins-
Börn og unglingar
þekkja orðið
heimilisofbeldi