26 / 92
24
nokkrar leiðir til að greina þetta. Frá því börn byrja að hreyfa sig úr stað
detta þau, reka sig í og meiða sig, sem eykst svo enn þegar þau byrja að
ganga. Með því að kynna sér afleiðingar hefðbundinna slysa má átta sig
á hvaða meiðsl eru líkleg til að stafa af almennri slysni eða af leik barna
og jafnframt á því hvernig óeðlilegu meiðslin líta út. Þá er mikilvægt að
huga að þroskastigi/aldri barns með tilliti til eðlis meiðslanna. Það er til að
mynda óeðlilegt að barn sem ekki er byrjað að ganga sé með sár á hnjám.
Börn geta hlotið margvíslega áverka við leik eins og sár, skrámur og mar.
Eðlilegir áverkar hjá börnum koma fram á hnjám, sköflungi, olnboga,
enni, nefi og höku. Þá er eðlilegra að áverkar sjáist framan á líkamanum
en aftan á. Framan á líkamanum er grunnt á bein og því verða áverkar
í leik oftast sýnilegir þar. Óeðlilegt er að marblettir séu á mjúkvef eins
og á lærum, rasskinnum og kinnum. Mar á brjóstkassa og baki barns
er einnig athugunarvert. Brunasár geta verið eftir sígarettu en þau geta
líka stafað frá ofni eða straujárni. Það sem vekur oft grun annarra er:
•
Staðsetning skaðans.
•
Endurteknir áverkar.
•
Hegðun eða aldur barns.
•
Ósamræmi milli útskýringa á slysi og áverka hjá barni og/eða foreldri.
Ýmis merki um líkamlegt ofbeldi er erfitt eða ómögulegt að sjá með
berum augum. Þetta á til dæmis við um höfuðhögg hjá smábörnum og
sérstaklega ungbörnum. Fall eða slæmt höfuðhögg getur haft alvarlegar
afleiðingar, til dæmis flogaveiki, lömun eða þroskahömlun. Leynda eða
illgreinanlega áverka geta sérfræðingar athugaðmeð rannsóknumog koma
áverkar þá stundum í ljós, t.d. gömul beinbrot eða merki ummar á innri
líffærum. Oft uppgötvast slíkir skaðar ekki fyrr en síðar og þá stundum af
tilviljun og má þá tengja við önnur ofbeldisverk sem barnið verður fyrir.
Athugun á tilkynningum um líkamlegt ofbeldi til barnaverndarnefnda
sýndi að ung börn sem eldri eru beitt margvíslegu líkamlegu ofbeldi og er
algengt að kynforeldrar geri það (Steinunn Bergmann, 2010). Niðurstöður
bentu til þess að líkamlegt ofbeldi fengi of litla athygli. Þannig virðast slík
ofbeldismál duldari hér en víða erlendis og viðurkenningu skorta á tilvist
þess og greiningu á áverkum barna (Steinunn Bergmann, 2010). Þetta
dregur þá úr líkum á því að þessi mál séu athuguð. Hlutfall tilkynninga
til barnaverndarnefnda um líkamlegt ofbeldi gagnvart börnum virðist
hafa staðið í stað á undanförnum árum.
1
1 Skoðað var hlutfall af öllum tilkynningum til barnaverndarnefnda í skýrslum
Barnaverndarstofu 2006–2013.
Staðsetning áverka
er meðal þess sem
getur vakið grun um
líkamlegt ofbeldi