Umhverfis jörðina JP-Explorer Myndasafn Krækjur Leiðbeiningar Islam – forsíða	Islam Sögur
Úr Þúsund og einni nótt I. 1945. Bókaútgáfan Reykholt. Steingrímur Thorsteinsson íslenskaði. Hin þrjú epli „Herra!" tók hún til máls, „í einni sögu, sem ég hef sagt yður, gat ég þess að kalífinn Harún Alrasjid hefði gengið út á náttarþeli; hinu sama bregður einnig fyrir í þessari frásögu. Einn dag skipaði kalífinn stórvezírnum Gíafar að koma næstu nótt í höllina. „Vezír!" mælti hann, „ég ætla að ganga um borgina og heyra hvað talað er, en einkum vil ég komast eftir, hvernig menn eru ánægðir með dómara mína. Ef menn kvarta undan þeim og hafa gildar ástæður til þess, mun ég setja nýja dómara í staðinn, sem betur gegni skyldu sinni: en sé þeim hælt, skal ég sjá það við þá." Kom nú stórvezírinn í höllina á tiltekinni stund, og fóru þeir kalífinn, Gíafar og Mesrúr, höfuðsmaður geldinganna, í dularbúning til að torkenna sig; því næst gengu þeir allir út saman. Þeir gengu yfir mörg pláss og torg í borginni; sáu þeir loksins í smástræti einu, hvar maður gekk og bar fiskinet á höfði sér; var hann hár vexti og hafði hvítt skegg. Á handleggnum bar hann körf úr pálmablöðum, en staf í hendi. þá mælti kalífinn: „Þessi karl lítur ekki út fyrir að vera fjáður, við skulum yrða á hann og spyrja um efnahag hans." „Heyrðu kunningi," mælti vezírinn og veik sér að honum, „hver ert þú?" „Herra," svaraði karlinn, „ég er fiskimaður, og allra fiskimanna aumastur og fátækastur. Ég fór að heiman um hádegisbil til fiskjar, og hef einskis aflað, og á ég þó konu og ung börn fyrir að sjá, en enga lífsbjörg handa þeim." Kalífinn sá aumur á honum og mælti: „Hefurðu dug í þér til að kasta neti þínu út einu sinni enn? Við skulum gefa þér hundrað sekkínur fyrir það, sem þú dregur á land." Þegar fiskimaðurinn heyrði þetta, gleymdi hann því, hvað honum hafði gengið erfitt fyrr um daginn og þáði undir eins boð kalífans og fór nú aftur með honum, Gíafar og Mesrúr ofan að Tígrisfljóti; hugsaði hann með sér: „Þessir menn eru svo fyrirmannlegir og ráðsettir að sjá, að ég trúi því ekki, að þeir láti fyrirhöfn mína óborgaða, og þó ég fengi ekki meira en hundraðasta part af því, sem mér var lofað, þá mætti mig muna um það." Þegar þeir voru komnir að fljótinu, kastaði fiskimaður út neti sínu, og er hann dró það upp aftur, var í því kista, vandlega læst og næsta þung. Kalífinn lét þá stórvezírinn fá manninum hinar hundrað sekkínur, og sagði honum, að hann mætti fara. Skipaði kalífinn Mesrúr að taka kistuna upp á öxl sér og bera hana til hallarinnar, því honum lék mikil forvitni á að sjá hvað í henni væri. Þegar þeir voru komnir þangað með kistuna, luku þeir henni upp og fundu stóra körf úr pálmablöðum; var lokið saumað yfir með rauðu ullarbandi. Vegna bráðlætis kalífans var ekki leystur þráðurinn, heldur var hann skorinn í sundur með hníf; var þá tekinn ströngull upp úr körfinni, sveipaður í brekáns ræfil og vafinn snærum. En er þau voru rifin utan af og farið var í ströngulinn, varð þeim felmt við, því innan í honum fundu þeir lík ungrar konu; var það hvítt sem mjöll, en skorið í stykki." 111. NÓTT. „Yðar hátign getur betur ímyndað sér en ég útmálað, hvernig kalífanum brá við þessa hryllilegu sjón. En allt í einu snerist undrun hans í ofsalega reiði; hann hvessti augun af brennandi heift á stórvezírinn og mælti af ákefð: „Ólánsmaður, vakir þú svona yfir þegnum mínum. Undir þinni stjórn verða manndráp leynilega framin í höfuðborg minni að ósekju, og íbúum hennar fleygt í Tígrisfljótið, til þess að þeir biðji mér hefndar á efsta degi. Ef þú ekki bráðlega afplánar dauða þessarar konu með lífláti morðingjans, þá sver ég við guðs heilaga nafn, að ég skal láta festa þig á gálga og fjörutíu ættingja þína." „Konungur rétttrúaðra manna," anzaði stórvezírinn, „ég bið yðar hátign, að gefa mér frest til löglegra rannsókna." „Þriggja daga frest veiti ég þér," svaraði kalífinn, „að öðru leyti er allt þinn ábyrgðarhluti." Fór nú stórvezírinn Gíafar dauðhræddur heim til sín. „Hvernig á ég," hugsaði hann með sér, „að hafa upp einn morðingja í svo mannmargri borg, sem Bagdad er; hefur hann vafalaust drýgt ódæði þetta vottalaust, og er ef til vill flúinn úr borginni. Margur annar mundi í mínum sporum taka einhvern aumingja, sem er í fangelsi, og lífláta hann, til þess að gera kalífanum fullnustu; en ég vil ekki ofþyngja samvizku mína með slíku ofbeldisverki, og kýs ég heldur dauðann en kaupa líf mitt svo dýrt." Skipaði hann þá öllum dómurum og lögreglumönnum, sem hann átti yfir að segja, að leita ódáðamannsins vandlega. Létu þeir allt lið sitt starfa að eftirgrennslun þessari, og lögðu þeir sig í líma, því þeim þótti þetta mál varða sig eins mikið og stórvezírinn. En allar rannsóknir þeirra urðu árangurslausar; þeir fengu ekki uppgötvað morðingjann, og sá nú vezírinn í hendi sér, að dauðinn væri sér vís, nema hann frelsaðist sérlega fyrir guðs hjálp. Á hinum þriðja degi var honum stefnt á fund kalífans, og spurði þá kalífinn hann, hver valdur væri að morðinu. Þá svaraði Gíafar grátandi: „Drottinn rétttrúaðra manna! Ég hef engan fundið, sem gæti gert mig nokkurs vísari um þetta mál." Þá veitti kalífinn honum hin beiskustu ámæli og skipaði að hengja hann og fjörutíu ættingja hans fyrir framan hallarhliðið. Meðan verið var að reisa gálgana og sækja hina fjörutíu ættingja stórvezírsins, lét kalífinn kalla hátt um alla borgina og segja: „Hver, sem vill sjá stórvezírinn Gíafar og fjörutíu ættingja hans hengda, hann komi nú á plássið fyrir framan höllina." Þegar allt var tilbúið til líflátsins, leiddu dauðadómarinn og margir dómþjónar Gíafar fram með fjörutíu ættingjum hans; var þá hver settur undir þann gálga, sem honum var ætlaður. Nú var snörunum brugðið um háls þeim; harmaði manngrúi sá mjög, er horfði á, og fékk ekki tára bundizt, því stórvezírinn og ættingjar hans voru vitrir og elskaðir, bæði í Bagdad og hvarvetna annarsstaðar í ríkinu, vegna réttlætis síns, örlætis og ósérplægni. Nú var ekkert til fyrirstöðu, að skipun hins vandlætingasama kalífa yrði framgengt, og var rétt að því komið, að hinir göfugustu menn í borginni yrðu líflátnir. Þá ruddist ungur maður, fríður sýnum og vel búinn, gegnum mannþröngina, fram fyrir stórvezírinn og kyssti á hönd hans svo mælandi: „Voldugi vezír, yfirmaður emíranna í hirð þessari, stoð og stytta hinna nauðstöddu! Þér eruð saklaus af glæp þeim, sem veldur því að þér eruð hingað dreginn. Farið héðan og látið mig afplána dauða konu þeirrar, er fleygt var í Tígrisfljótið. Ég er morðinginn og hef unnið til refsingarinnar." Þó að vezírinn yrði glaður við orð þessi, kenndi hann samt í brjósti um hinn unga mann, því ekkert illt lýsti sér í yfirbragði hans, heldur var svipurinn miklu fremur sérlega góðlegur og geðslegur. Hann ætlaði að svara honum einhverju, en í því kom maður, hár vexti og hniginn á efra aldur. Sagði hann við vezírinn: „Herra, trúið ekki ungmenni þessu, ég hef drepið konuna og enginn annar, og á ég því einn að sæta hegningu. Ég særi yður í guðs nafni, refsið eigi hinum saklausa í stað hins seka." Ungmennið sór og sárt við lagði, að hann einn væri valdur að morðinu, og ætti enginn annar hlut í, en gamalmennið greip fram í og sagði: „Sonur, örvæntingin hefur rekið þig hingað, og þú ætlar að taka fram fyrir hendur forlaga þinna. Ég hef lifað nógu lengi í heimi þessum, og ber mér eigi að vera svo fastheldinn við lífið; láttu mig því leggja líf mitt í sölurnar fyrir þig. Ég ítreka það, að ég er morðinginn; líflátið mig því undir eins!" Þessi kappdeila gamalmennisins og ungmennisins kom Gíafar til að fara með þá báða til kalífans; beiddi hann fyrst yfirvald það samþykkis, er um aftökuna átti að sjá, og var það auðfengið. Þegar hann gekk fyrir kalífann, kyssti hann sjö sinnum á jörðina og tók til máls: „Drottinn rétttrúaðra manna, hér kem ég til yðar með gamalmenni og ungmenni; þykist hvor um sig hafa drepið konu þá, er fannst í Tígrisfljótinu." Kalífinn spurði þá því næst, hvor þeirra væri hinn rétti morðingi, og er báðir ítrekuðu það sem þeir fyrr höfðu sagt, skipaði hann að hengja þá báða." Móti því mælti vezírinn og sagði: „Herra, ef nú einungis annar þeirra er sekur, þá væri óréttvíst að lífláta hinn." Þá tók hinn ungi maður aftur til máls: „Ég sver við allsvaldandi drottinn, sem himnana hefur upp reist, að ég hef drepið konuna, brytjað hana sundur og fleygt henni í Tígrisfljótið fyrir fjórum dögum síðan. Væri ég þá rækur úr samneyti réttlátra á dómsdegi, ef þetta eru ósannindi. Ég einn er refsingarverður." Þegar hann hafði unnið eið þenna, trúði kalífinn honum því heldur sem gamalmennið svaraði engu. Því næst sagði hann við ungmennið: „Ólánsmaður, því drýgðir þú svo viðbjóðslegan glæp, og hvað kom þér til, að ljóstra upp um sjálfan þig?" Svaraði hinn þá: „Drottinn rétttrúaðra manna! Væri uppskrifað, sem mig og konu þessa hefur hent, mundi heimurinn eignast fróðlega sögu." Þá skipa ég þér að segja oss hana," mælti kalífinn og gerði ungmennið það á þessa leið: Sagan af hinni drepnu konu og manni hennar 112. NÓTT. „ Drottinn rétttrúaðra manna! Hinn drepni kvenmaður var kona mín og dóttir þessa gamalmennis, sem er föðurbróðir minn. Hún var ekki eldri en tólf ára, þegar ég gekk að eiga hana, og eru ellefu ár síðan. Átti ég með henni þrjú börn, og eru þau enn á lífi. Þann vitnisburð á hún skilið, að hún aldrei í orði né verki gerði neitt það, er mér líkaði miður. Hún var vel greind, hegðaði sér vel og hafði ekki hugann á öðru en að gera mér allt að skapi. Ég elskaði hana eins af hjarta, og reyndi að gera henni allt að óskum. Fyrir tveimur mánuðum varð hún sjúk, og veitti ég henni alla önn og aðhjúkrun, og sparði ekkert til að flýta heilsubata hennar. Eftir mánaðar tíma fór henni að batna, og vildi hún fara til lauga. En áður en hún fór út, sagði hún við mig: „Elsku bezti frændi minn, - því svo var hún vön að kalla mig - mig dauðlangar í epli, og þætti mér vænt, ef þú útvegaðir mér fáein. Þessi ílöngun hefur sótt á mig lengi, en nú stríðir hún svo ákaft á mig, að ég er hrædd um, að ég fái eitthvert vont kast, ef þú lætur ekki eftir mér." Svaraði ég henni þá, að ég vildi feginn verða við ósk hennar, svo framarlega sem ég gæti, og fór ég nú um öll torg og í allar sölubúðir, til að reyna að fá epli. En þau voru með öllu ófáanleg, þó ég byði eina sekkínu fyrir eitt; varð mér gramt í geði, að ég skyldi hafa haft svo mikið fyrir til ónýtis, og kom ég heim við svo búið. Þegar nú kona mín kom úr baði og fékk engin epli, sótti á hana svo mikil ógleði, að hún sofnaði ekki nokkurn dúr alla nóttina. Fór ég því á fætur í býtið og falaði epli í öllum aldingörðum, og varð mér ekki meira ágengt en daginn áður. Gamall garðyrkjumaður sagðist mega segja mér fyrir víst, að epli mundu hvergi vera til um þenna tíma, nema í aldingarði yðar hátignar í Balsora. Ég unni konu minni hugástum, og vildi ekki þurfa að ásaka sjálfan mig um, að ég hefði látið neins ófreistað, sem í mínu valdi stóð, til að fullnægja ósk hennar. Bjó ég mig því til ferðar, og lét hana vita, hvað mér væri í hug; fór ég síðan af stað til Balsora og flýtti mér svo, að ég kom aftur með þrjú epli innan hálfs mánaðar, og hafði hvert þeirra kostað sekkínu. Fleiri voru ekki til í garðinum, og vildi garðyrkjumaðurinn ekki láta þau ódýrari. Þegar ég var kominn heim, fékk ég konu minni eplin, en nú hafði hún enga lyst á þeim, og þáði hún þau, en lagði þau til hliðar. Veikindi hennar héldust samt enn þá, og vissi ég ekki, hvernig ég ætti að hjálpa henni. Nokkrum dögum seinna sat ég í sölubúð minni á torginu, þar sem alls konar ódýr varningur er hafður á boðstólum, kom þá svertingi stór og ófrýnilegur ásýndum og hélt á epli í hendinni. Þekkti ég eplið undir eins og sá, að það var eitt af þeim, sem ég hafði sótt til Balsora; beiddi ég þá þrælinn að koma, og mælti: „Segðu mér þræll! Hvar hefurðu fengið eplið?" Hló hann þá við og svaraði: „Vinkona mín gaf mér það. Ég var hjá henni í dag og var hún ófrísk, vesalingur. Lágu þrjú epli hjá henni, og spurði ég hana, hvar hún hefði fengið þau, sagði hún mér þá, að góðmennið og heimóttin, hann maður sinn, hefði farið hálfsmánaðarferð, bara til að sækja þau. Síðan borðuðum við saman, og tók ég eplið með mér að skilnaði." Þegar ég heyrði þetta, varð ég hamslaus, spratt upp og lokaði sölubúð minni, og flýtti mér heim til konu minnar. Skyggndist ég fyrst eftir eplunum, og þegar ég ekki sá nema tvö, spurði ég eftir hinu þriðja. Kona mín leit um öxl sér eftir eplunum, og er hún sá ekki nema tvö, svaraði hún mér þannig, að auðheyrt var að henni þótti þetta á engu standa. „Elsku bezti frændi! Ég veit ekki, hvað er orðið af því." Af svari þessu réði ég undir eins að þrællinn mundi hafa sagt satt. Kom þá yfir mig slíkt afbrýðis æði, að ég þreif hníf úr belti mínu, og rak í hjarta hennar. Síðan skar ég af henni höfuðið, sundraði líkinu í fjóra hluta, og lét allt ofan í körf eina, saumaði lokið yfir með rauðu ullarbandi. En körfina læsti ég niður í kistu og fleygði henni í Tígrisfljótið á náttarþeli. Bæði yngstu börn mín voru háttuð og sofnuð, en þriðja barnið var úti. Þegar ég kom heim, stóð það hágrátandi í dyrunum; spurði ég þá, hvað að því gengi, en það svaraði mér: „Faðir minn góður, ég tók á laun við hana móður mína, eitt af þremur eplunum, sem þú komst með í morgun. Ég hélt á því lengi, en svo fórum við bræðurnir að leika okkur að því á strætinu; þá kom að okkur svartur þræll, og hrifsaði það af mér og hljóp í burt. Ég hljóp á eftir honum og sagði, að hún móðir mín ætti það, að hún væri veik, og að þú hefðir farið að sækja henni epli og verið hálfan mánuð í burt; en hann vildi ekki skila mér því aftur. Ég hljóp hljóðandi á eftir honum, en þá sneri hann sér við og sló mig, og eftir það hljóp hann sem fætur toguðu inn í hliðarstræti, og sá ég hann ekki upp úr því. En síðan hef ég ráfað um alla borgina, til að sitja um, þegar þú kæmir heim, og biðja þig að segja henni móður minni ekki frá því, svo henni versni ekki." Þetta sagði barnið og grét nú hálfu ákafar en áður. Þessi saga fékk mér óumræðilegrar hryggðar. Ég sá hversu ódáðaverk mitt var hryllilegt og iðraðist þess um seinan, að ég hafði trúað rógi ills þræls, sem hafði spunnið lygi sína upp eftir því, sem sonur minn hafði sagt honum. Um þenna tíma kom föðurbróðir minn að finna dóttur sína, og sagði ég honum allt um dauða hennar, og leyndi hann engu né fegraði söguna, heldur játaði, að ég væri öllum illlvirkjum argari. Ekki óð hann samt upp á mig með brígzlyrðum, eins og hann hafði fullkomna ástæðu til, heldur tárfelldi hann með mér, og grétum við í þrjá daga samfleytt missi ástríkrar dóttur og konu sem ég drap í grimmdaræði, af því ég var svo gálaus að trúa lýgnum þræl. Nú hef ég skýrt yður frá, hvernig á ódæði mínu stendur, og bið ég yður auðmjúklegast, að mér sé refsað fyrir það. Hvað harður sem dómurinn verður, þá skal ég samt ekki mögla, og mun mér, hvernig sem hann verður, þykja hann vægari en ég á skilið." 113. NÓTT. Kalífinn furðaði sig mjög á sögu hins unga manns, en með því hann var sanngjarn, þótti honum hann miklu fremur vorkunnar verður en refsingar, og samhryggðist hann honum af hjarta. Tók hann því til máls: „Verk manns þessa er fyrirgefanlegt, og verður því afsakanlegt bæði fyrir guði og mönnum. Hinn svívirðilegi þræll er einn sekur í glæp þessum, og á honum einum skal refsingin bitna." Síðan veik hann sér að vezírnum og mælti: „Ég gef þér þrjá daga til þess að leita hann uppi, og getir þú ekki fundið hann innan þess tíma, skaltu deyja í hans stað." Vezírinn, sem ekki vissi annað en að hann væri úr allri hættu, varð sárhryggur við þessa skipun kalífans. Þekkti hann skaplyndi hans, og þóttist fullviss um, að hann ætti ekki nema þrjá daga eftir ólifað. Var hann svo vonlaus um, að hafa upp þrælinn, að hann lét ekki einu sinni leita að honum. „Það er ómögulegt," sagði hann, „að finna svertingja þenna í annarri eins borg og Bagdad, þar sem er þvílíkt ógrynni svartra þræla. Ef guð ekki gefur mér neina vísbending, eins og hann fyrir skemmstu lét mig finna morðingjann, þá er auðséð hvað verða vill." Fyrstu tvo dagana sat hann hryggur hjá konu og börnum, sem kveinuðu hástöfum út af hörku kalífans. Á þriðja degi bjó hann sig undir dauða sinn, eins og vammlaus ráðgjafi, sem hefur óflekkaða samvizku. Var sent eftir skjalaritara og vottum og skrifuðu þeir undir erfðaskrá, er samin var í viðurvist vezírsins. Því næst faðmaði hann konu og börn og kvaddi þau í síðasta sinn. Flóðu þau öll í tárum, og sér enginn hörmulegri sjón. Loksins kom einn af þjónum kalífans með þau skilaboð, að hann skyldi koma, því kalífanum væri farið að leiðast, að fá engin skeyti frá honum um svertingjann, sem hann hafði átt að finna. Rétt í því vezírinn ætlaði af stað, kom ein af þjónustukonunum með dóttur hans, sem var fimm eða sex vetra, til þess að barnið skyldi nú sjá hann í síðasta sinn. Á þessu barni hafði hann mikla ást, og tók hann það í faðm sinn og kyssti það mörgum kossum; þá varð hann var við að það hafði eitthvað á brjóstinu, sem sætan ilm lagði af, og spurði hann þá, hvað það væri. „Það er epli," anzaði meybarnið, „og stendur á því nafn kalífans herra vors; hann Ríhan, þrællinn okkar, seldi mér það fyrir tvær sekkínur." Þegar vezírinn heyrði barnið nefna „epli" og „þræl," brást hann glaður við. Tók hann eplið undir eins og lét kalla á þrælinn, sem ekki var langt í burtu. „Mannfýla!" segir hann við þrælinn, „hvar hefurðu fengið þetta epli?" „Herra!" anzaði þrællinn, „guð veit, að ég hef hvorki hnuplað því frá yður eða úr garði kalífans. Fyrir skömmu síðan sá ég þrjú eða fjögur börn, sem voru að leika sér á strætinu; eitt þeirra hélt á epli þessu, og hrifsaði ég það af því. Barnið hljóp á eftir mér og sagði að móðir sín ætti eplið, og væri hún veik; hefði faðir sinn farið langferð, til að láta eftir löngun hennar í epli, og hefði komið aftur með þrjú. Væri þetta eitt af hinum þremur, og hefði það tekið það, svo að móðir þess vissi ekki af. En ég fékk því ekki eplið aftur, heldur hafði ég það sjálfur og seldi yngstu dóttur yðar það fyrir tvær sekkínur. Svona stendur á eplinu og frekar veit ég ekki." Gíafar gat ekki nógsamlega furðað sig á því, að glettni þrælsins skyldi hafa orðið orsök í dauða saklausrar konu, og því nær í lífláti sjálfs hans. Hann fór með þrælinn til kalífans og sagði honum greinilega allt, sem þrællinn hafði meðgengið, og hvernig hann hefði fyrst komizt að því af tilviljun En aldrei hefur nokkur maður undrazt meir en kalífinn þá, og gat hann ekki gert að sér að brosa. Samt kom á hann alvörusvipur undir eins aftur, og sagði hann við vezírinn, að fyrst svona einstök óheill hefði hlotizt af þrælnum, þá yrði hann að sæta fádæmis refsingu. „Herra!" svaraði Gíafar, „þessu vil ég ekki í móti mæla, en ekki er glæp hans svo varið, að ekki megi fyrirgefa hann. Ég kann sögu eina af vezírnum Núreddín Ali í Kairó og Bedreddín Hassa frá Balsora; hún er enn þá kynjalegri en þessi. Nú með því yðar hátign hlýðir fúslega á slíka hluti, mun ég segja yður sögu þessa, með þeim skilmála, að þér fyrirgefið þræl mínum, ef yður þykir hún merkilegri en þeir atburðir, hverra vegna ég segi hana." „Þeim kosti mun ég taka," anzaði kalífinn, „en mikið þykir mér þú í ráðast, og ekki trúi ég því, að þú getir frelsað þrælinn, því eplasagan er furðu merkileg." Úr Þúsund og einni nótt I. 1945. Bókaútgáfan Reykholt. Steingrímur Thorsteinsson íslenskaði.
www.VerdenRundt.dk Copyright © 1999 by www.skolemedia.dk