RITRÚN 2
Ég kann mjög vel! Ég kann vel! Ég þarf að læra betur! bls. bls. 2 20 3 21 4 22 5 23 6 24 7 25 8 26 9 27 10 28 11 29 12 30 13 31 14 32 15 33 16 34 17 35 18 36 19 37 Nafn: Krossaðu við þegar þú hefur lokið við blaðsíðuna.
1 Kæri nemandi! Í þessari bók lærir þú að skoða og skrifa ýmis orð eins og • nöfn á fólki • orð um heimilið • orð yfir líkamsheiti • orð um skilningarvit og tilfinningar • orð um árið og árstíðir • orð um mánuði og vikur • samheiti og andheiti Í bókinni eru líka verkefni þar sem þú átt að semja sögur og svo eru þrautir og lestrarspil til að spreyta sig á. Mundu að krossa við á matsblaði þegar þú hefur lokið við blaðsíðu. Í bókinni eru tákn sem þú þarft að vita hvað merkja. Fyrimælin eru í reitnum með stækkunarglerinu. Mundu að lesa þau vel. Í skýinu finnur þú orð sem þú notar til að leysa verkefnið. Uglan segir þér ýmislegt sem gott er að leggja á minnið. Bókin merkir að þú átt að skrifa í stílabók. Skemmtu þér vel og æfðu þig um leið í að skrifa orð! ◆ ◆ ◆
2 Teiknaðu mynd af þér. Hverjir eru hinir? Ættingjar og vinir amma pabbi afi mamma bróðir systir frændi frænka vinur vinkona Skrifaðu hvað þér finnst skemmtilegast að gera með fjölskyldunni þinni eða vinum. ég
3 Skoðaðu orðin í skýinu og notaðu þau til að leysa krossgáturnar. Líkamspartar auga eyra fótur fingur fótleggur háls höfuð hönd munnur nef tær handleggur h ö f u ð
4 Skilningarvitin auga eyra fingur nef tunga Skilningarvitin eru fimm: Sjón, heyrn, lykt, bragð og snerting. Þú notar augu, eyru, nef, tungu og húð til að skynja veröldina. Heilinn hjálpar þér til að skilja. Skoðaðu myndirnar vel. Skrifaðu rétt orð á strikin. Þau eru í skýinu. Athugaðu að þau geta breyst. Hvaða matur finnst þér bestur? Ég sé með . Ég heyri með . Ég finn lykt með . Ég finn bragð með . Ég snerti með . sjón lykt bragð heyrn snerting
5 Ég sé djúpan sjóinn iða. Ég heyri hvassan vindinn nauða. Ég finn napran kuldann bíta. Ég er hress og glaður. Ég sé . Ég heyri . Ég finn . Ég er . Skynjun: Sjón, heyrn, tilfinningar Skoðaðu myndina og lestu textann. Ljúktu við málsgreinarnar út frá myndinni. Skoðaðu orðin í skýinu. Veldu orð sem þér finnst geta átt við orðin hér fyrir neðan og skrifaðu. Þú getur þurft að breyta orðunum. kátur mjúkur góður fínn stór grófur lítill lágur hár svartur fallegur rauður hvítur hús – blóm – sandur – krakki – köttur – mynd – Lýsingarorð lýsa nánar öðrum orðum.
6 Mér líður vel þegar Ég reiðist þegar Mér finnst gott að Mér finnst vont þegar Mér leiðist þegar Tilfinningar Skoðaðu myndirnar og orðin og taktu eftir hvernig orðin breytast. glaður strákur glatt barn Flokkaðu orðin í skýinu og skrifaðu. Ljúktu við málsgreinarnar. líður vel líður illa hryggur glaður kátur leiður ánægður argur sæll vondur ljúfur sár hýr reiður kátur kát kátt reiður reið reitt glaður hryggur glöð stelpa
7 Tilfinningar Leystu krossgátuna. Orðin eru í skýjunum. Lestu þetta skemmtilega ljóð. Uppskrift af manni Efst er höfuð með harðdisk og tölvukubbi. Svo hjartað, bara dæla rétt og slétt. Neðst er belgur á tveimur fótum fullur af gubbi. Er formúlan að manni svona létt? Nei, gleymum því ekki að maðurinn hefur mál. Málið birtir tilfinningu og sál. Þórarinn Eldjárn höfuð hjarta munnur glaður hissa hræddur reiður leiður Ímyndaðu þér að þú sért mús. Skrifaðu sögu um hvernig þér liði ef köttur elti þig.
8 Skynjun – sjón og heyrn Hvað sérðu á myndinni? Þú getur fundið orðin í skýinu. Skrifaðu orðin á línurnar. Þau geta breyst. Öll orðin í skýinu kallast nafnorð. bílar blóm bakarí fiskbúð köttur fólk fuglar krakkar hús ísbúð Ég sé:
9 Semdu og skrifaðu sögu um 100 krónu pening. Bættu við fleiri orðum yfir hljóð ef þú getur. Ég heyri: hundur kjörbúð skóbúð tré bílflaut sírenuvæl gelt grátur hlátur hróp fuglasöngur ískur mjálm skellir vélahljóð Skoðaðu myndina aftur. Ímyndaðu þér hvaða hljóð þú heyrir. Skrifaðu þau á línurnar. Orðin eru í skýinu.
10 Það í hemlunum. Það í hurðinni. Það í lyklunum. Það í vatninu. Það í ryksugunni. Það í sírenunni. Skynjun – hreyfing og hljóð Skoðaðu myndirnar og orðin í skýinu. Orðin tengjast öll hreyfingu. Skrifaðu svo rétt orð við myndirnar. Sagnorð segja hvað við gerum og hvað gerist. ískrar m h g s v ganga hoppa detta skríða sparka kasta veifa hoppa g s s v k d gutlar ískrar marrar vælir suðar hringlar
11 Skynjun – hljóð/dýramál Skrifaðu heiti dýranna á línurnar og hvað hvert þeirra segir. Leystu krossgátuna. Orðin eru í skýinu. Mundu að málsgreinar byrja á stórum staf og enda á punkti. baular geltir hneggjar jarmar mjálmar suðar syngur flugan fuglinn hesturinn hundurinn kýrin kötturinn lambið Flugan suðar. s u ð a r
12 Skynjun – sjón Lestu gátuna og skrifaðu svarið. Lestu orðin í skýinu. Flokkaðu þau eftir litum og skrifaðu. Gáta Hver er sá veggur, víður og hár, veglega settur röndum. Gulur, rauður, grænn og blár gerður af meistara höndum? krummi himinn tómatur sól sót snjór blóð greni gras sítróna laufblað sjór ský jarðarber banani mjólk bíldekk fjóla hvítt blátt svart grænt rautt gult krummi Svar:
13 Skynjun – bragð Sum orð í skýinu eiga við myndirnar. Flokkaðu þau og skrifaðu á línurnar. blóm bensín ilmvatn kaffi kakó þvottaefni lakk lím ostur pylsa sandur sápa síld súkkulaði sykur sulta ætt óætt Allir þurfa að borða og drekka. Heilinn fær boð frá tungu og nefi um hvað sé ætt eða óætt.
14 Heimilið – í eldhúsinu Lestu orðin í skýinu og skrifaðu í reitina. Teiknaðu hús. Semdu sögu um fólkið sem býr í húsinu. borðar bakar bangsi bók brauð egg epli fiskur kanna mjólk ostur uppþvottur b b u f b k b m o e e b
15 Heimilið – herbergin Skoðaðu myndirnar og lestu orðin í skýinu. Finndu hvaða orð á við hverja mynd og skrifaðu. baðherbergi barnaherbergi borðstofa stofa eldhús forstofa svefnherbergi borg sveit kaupstað bæ þorpi Hvar er heimilið þitt? Í
16 Heimilið – húsgögn Lestu orðin í skýinu. Þau eiga við myndirnar. Finndu rétta orðið við hverja mynd og skrifaðu. Hvaða húgögn eru í herberginu þínu? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 borð sjónvarp borð rúm stóll mynd sófi bókahilla eldavél ísskápur skrifborð skápur spegill 1 3 5 7 9 2 4 6 8 12 11 10
17 Heimilið – eldhúsáhöld Leystu krossgátuna. Orðin eru í skýinu. kökubox gaffall pottur flaska hnífur bretti glas brauðrist skál kústur bolli panna skeið fata kanna sigti diskur teketill Teiknaðu eldhúsáhald og skrifaðu til hvers það er notað.
18 Árið – árstíðir – mánuðir Skrifaðu hvað krakkarnir Orðin finnur Ap., jún., sept., nóv. þrjátíu hver einn til hinir kjósa sér. Febrúar tvenna fjórtán ber, frekar einn þá hlaupár er. Lærðu vísuna. • er með nýfætt lamb. • finnur hreiður. • renna sér á skíðum. • búa til snjókarl. Hlaupársdagur er 29. febrúar. Hann er fjórða hvert ár. Árstíðirnar eru fjórar: vor, sumar, vetur, haust. Í einu ári eru 52 vikur. Steini Dísa og Óli Jón og Sigga Stína vor mars • apríl • maí febrúar • janúar • desember vetur
19 á myndunum eru að gera. þú í skýjunum. • er að tína blóm. • syndir í sjónum. • eru að tína ber. • eru á leið í skólann. Segðu frá skemmtilegu ferðalagi sem þú hefur farið í að sumri til. Í einu ári eru 365 (6) dagar. Í einu ári eru 12 mánuðir. Nýársdagur er fyrsti dagur ársins. Gamlársdagur er síðasti dagur ársins. Dóra Ari Erla og Einar Palli og Lóa sumar júní • júlí • ágúst nóvember • október • september haust
20 Árið – mánuðir Finndu mánaðaheitin í stafasúpunni. Þau eru í skýinu. Litaðu svo yfir þau. Skrifaðu mánaðanöfnin við rétta tölu. Í einu ári eru 12 mánuðir. 1 janúar 2 febrúar 3 mars 4 apríl 5 maí 6 júní 7 júlí 8 ágúst 9 september 10 október 11 nóvember 12 desember Upp á hvaða mánuð heldur þú mest? Hvers vegna? KOSEPTEMBERXO MAÍAOXZOXMARS OXDESEMBERPLD APRÍLTXJANÚAR XZHOKTÓBERNOX JÚNÍPLFEBRÚAR LOZXNÓVEMBERH JÚLÍVZXÁGÚSTX 4 11 2 3 10 12 8 5 6 7 9 1
21 Árið – mánuðir – afmælisdagar Krakkarnir segja okkur í hvaða mánuði þeir eiga afmæli. Lestu og skrifaðu. Búðu til afmælisdagatal um fjölskyldu og vini. Hvenær átt þú afmæli? Ég á afmæli í jólamánuðinum sem er Ég á afmæli í fjórða mánuðinum sem er Ég er fæddur á hlaupársdegi sem er í Ég á afmæli á nýársdag sem er í Ég á afmæli á gamlársdag sem er í Ég á afmæli í áttunda mánuðinum sem er Ég á afmæli á þjóðhátíðardaginn sem er í Ég á afmæli í níunda mánuðinum sem er
22 Vikudagarnir Skrifaðu heiti daganna í vikublómið. Orðin eru í skýinu. sunnudagur mánudagur þriðjudagur miðvikudagur fimmtudagur föstudagur laugardagur Lestu þessa vísu. Lestu spurningarnar og skrifaðu svörin. Gömul vísa um dagana: Sunnudagur sagði: Þorið þið að mæta mér? Mánudagur flýtti sér. Þriðjudagur þagði. Miðvikudagur fór svo flatt að fimmtudagur um hann datt. En föstudagur hljóp svo hratt að hendur á hann lagði laugardagur, byrstur mjög í bragði. En þá var vikan liðin og kyssti litlu börnin, sem lásu – og voru iðin. Þetta er alveg satt. Svo kemur næsta vika, – þá gengur það nú glatt. Hvað heitir fyrsti dagur vikunnar? Hvað heitir sá fimmti? En þriðji dagur vikunnar? Í einni viku eru sjö dagar. Heiti vikudaganna eru skrifuð með litlum staf. Ein vika sunnudagur
23 Skólavikan Í skólanum er líf og fjör. Skrifaðu það sem þú gerir í skólanum. Þú finnur orðin í skýinu. lestur skrift föndur íslenska stærðfræði tónmennt myndmennt textílmennt smíðar dans sund leikir tölvur íþróttir leiklist heimilisfræði Mér finnst skemmtilegast mánudagur þriðjudagur fimmtudagur miðvikudagur föstudagur
24 Skrifaðu upp orðin í litlu römmunum og settu sól framan við hvert þeirra. Búðu til samsett orð og skrifaðu þau á línurnar. Búðu til samsett orð úr orðakeðjunni. Seinni hluti orðs verður fyrri hluti næsta orðs. Samsett orð Sum orð eru sett saman úr tveim orðum eða fleiri og kallast samsett orð. sól tjald skin hús þak ljós mynd mál bein brot bað skýli gleraugu sólskin vorpróf vor bak borð sól hús kvöld próf fótur poki krem þak vaka húsþak þakl
25 Leystu krossgáturnar. Orðin eru í skýjunum. Skrifaðu orðin í krossgátunni á línurnar og settu skóla- fyrir framan. Skrifaðu orðin í krossgátunni á línurnar og settu mjólkur- fyrir framan. Samsett orð skóla mjólkur ferna flaska glas kanna ís kýr ostur bíll bjalla bók börn tafla taska
26 Skrifaðu rétt orð við myndirnar. Þau eru í skýjunum. Andheiti glaður lágur mjór gamall hreinn lítill grannur stuttur boginn óhreinn stór breiður hár beinn ungur langur feitur leiður Andheiti er orð sem hefur andstæða merkingu við annað orð. glaður leiður
27 Í römmunum eru orð sem þú þekkir. Skrifaðu samheitin á línurnar. Þau eru í skýjunum. Samheiti stelpa táta mey telpa sveinn snáði piltur strákur snót svanni fljóð sprund karl gumi halur seggur stormur rok gola gustur sær haf mar rán bylur kafald hríð él Í íslensku eigum við mörg orð yfir það sama. Þau eru kölluð samheiti. stúlka drengur kona maður vindur sjór snjókoma stelpa
28 Finndu orð sem ríma við orðin hjá myndunum og skrifaðu á strikin. Ef þú finnur ekki rímorð geturðu skoðað orðin í skýinu. Leikur að orðum – rím staga Reyndu að búa til vísu. ból hata vala aka mestur rokkur motta hjól fata tala kaka hestur saga sokkur rotta tól, gól, sól, kokkur, lokkur, flokkur, naga, laga, þvaga, raka, baka, maka, gata, mata, rata, dotta, hotta, totta, mala, gala, sala, gestur, lestur, bestur
29 Nú skaltu leika þér með orðin í skýjunum og skrifa þau á rétta staði. Þau tengjast því að sjá, snerta og bragða. Leikur að orðum mjúk heitur harður hrjúfur kaldur Grænt eins og Gult eins og Rautt eins og Blátt eins og Hvítt eins og Svart eins og Brúnt eins og Steinninn er Fjöðrin er Eldurinn er Ísinn er Sandpappír er Sykurinn er Sítrónan er Sjórinn er Piparinn er súr saltur sterkur sætur grasið jarðarberið moldin snjórinn sólin himinninn sótið Hver er uppáhalds-maturinn þinn?
30 Skoðaðu myndina. Skrifaðu orðin í skýinu á rétta staði í frásögninni. Þú ferð eftir tölustöfunum. Frásögn 1 buxur handklæði húfa peysa regnkápa sokkar stígvél strigaskór sundbolur trefill úlpa vettlingar Dagur og Dögg ákváðu að fara í ferðalag. Dögg var að pakka niður. „Sjáðu, hvað ég hef með mér,“ sagði hún við Dag. Hér er röndótt , hvítar , blá , rauð , , og . Hér er líka , og og svo auðvitað og . 7 11 2 1 12 3 4 5 10 9 8 6 1 4 7 10 12 2 5 8 3 6 9 11
31 Orðin í skýinu vantar inn í textann. Þau tengjast öll hljóðum. Lestu og skrifaðu orðin á rétta staði. Frásögn 2 baula gelta hróp jarma kvaka köll nið skvamp syngur vélarhljóð Dagur og Dögg tjölduðu á fallegum stað við vatn. „Hlustaðu,“ sagði Dagur við Dögg. Þau heyrðu í vatninu og í ánni í fjarska. „Álftirnar og lóan ,“ sagði Dögg. Lengra í burtu heyrðu þau kindur , kýr , og í fólki og í traktor. Einhvers staðar var hundur að . skvamp
32 Frásögn 3 blár gott grænt gulum heitt hvít kalt lykt mjúku sárt sætt Næsta morgun vaknaði Dögg við kakó . Hún var sársvöng. „Brenndu þig ekki, kakóið er svo ,“ sagði Dagur. „Þetta er kakó,“ sagði Dögg, „alveg mátulega .“ „En hvað það er notalegt að ganga berfætt í grasinu,“ sagði Dögg. „Ég fékk mér fótabað í vatninu áðan,“ sagði Dagur. „Það var að vísu ansi en hressandi. Steinarnir á botninum stungust upp í iljarnar á mér svo að það var dálítið að ganga.“ „Hér er svo fallegt,“ sagði Dögg. „Himinninn er , skýin , grasið og fullt af sóleyjum og fíflum.“ Lýsingarorð lýsa nánar öðrum orðum (nafnorðum). Lestu og skrifaðu orðin í skýinu á rétta staði.
33 Skoðaðu myndina. Skrifaðu orðin í skýinu á rétta staði. Þú ferð eftir tölustöfunum. Orðin geta breyst. Frásögn 4 appelsínur bakpoki bananar brauð egg eplasafi gúrka gönguskór ostur regnkápa rúsínur súkkulaði tómatar Dögg og Dagur ákváðu að fara í gönguferð og taka með sér nesti. Þau smurðu með , og . Svo suðu þau . „Við skulum líka taka með okkur og ,“ sagði Dögg, „og að drekka.“ „Ég á og ,“ sagði Dagur. Þau stungu nestinu í lítinn og klæddu sig í . „Það er rétt að taka með ef hann færi að rigna,“ sagði Dögg. Hvað finnst þér best að hafa í nesti? 13 11 3 12 1 2 3 4 5 6 7 9 8 10 11 12 13 6 10 9 4 5 7 2 1 8
34 Hvað gerðist hjá Degi og Dögg í gönguferðinni? Skrifaðu um það. Þú getur notað orðin í skýjunum ef þú vilt. Ritun göng hellir hola klettur lækur hraun hreiður egg ungar fugl kindur hestar lömb minkur detta elta hlaupa klifra stökkva vaða • Stór stafur er alltaf á eftir punkti. • Mannanöfn eru alltaf skrifuð með stórum staf.
35 Hér er þraut handa þér. Breyttu myndunum í orð. Þú getur notað orðin í skýinu. Saga um kött köttur steini sólinni fuglana „hviss“ kötturinn mjálmað galdranorn köttinn kústinn borg galdranornin köttinn mýs nornin sat á í og góndi svangur á fljúga um. Allt í einu heyrðist hátt . Áður en gat hafði sett á sinn. Þau svifu yfir og sveit. lenti úti í móa og sagði við : Veiddu þér í matinn. Vertu svo sæll sagði um leið og hún flaug í burtu. Semdu endi á söguna og skrifaðu. Áður en bókstafir urðu til notuðu menn myndir í stað orða. „h vi s s“ „m j á“
36 Þú getur orðið Degi og Dögg samferða og boðið einhverjum með. Góða ferð! ENDIR Lögreglueftirlit. Þú bíður 2 umferðir. Skrifaðu heiti á 3 hlutum í bíl. Veitingastaður. Þú bíður 3 umferðir. Skrifaðu hvað þú ætlar að borða. Það springur. Þú bíður 2 umferðir. Vegavinna. Þú bíður 1 umferð. Skrifaðu orð sem tengjast vegavinnu. BYRJUNARREITUR Dagur og Dögg á heimleið Þú þarft • Tening og spilapeninga • Spjöld eða blöð til að skrifa á • 3–4 blýanta Spilareglur • 3–4 leikmenn • Kastaðu teningnum og farðu áfram um jafn marga reiti. • Ef þú lendir á reit með orðum áttu að lesa fyrirmælin og leysa þrautina. • Ef þú getur ekki leyst þrautina ferðu tvo reiti til baka. • Reitir 8 og 33 eru happareitir, þú styttir þér leið, en reitur 48 óhappareitur, þú ferð til baka. • Sá vinnur sem fyrstur kemst í mark. Þú getur búið til fleiri þrautir og bætt þeim inn á spilið. 2 3 5 6 7 8 9 10 11 45 44 47 48 49 51 50 52 54 55 1
37 Umferðarljós. Þú bíður 1 umferð. Skrifaðu annað heiti á umferðarljósi. Bensín á þrotum. Þú ferð til baka á reit 21. Góður vegur. þú færir þig áfram á reit 32. Bensínstöð. Þú bíður 1 umferð. Skrifaðu heiti á öðru sem gefur orku. 13 14 15 16 17 18 19 20 22 23 24 25 26 29 30 31 32 33 34 37 36 38 39 40 41 43 4 Slys. Þú bíður 2 umferðir. Skrifaðu 3 orð sem tengjast slysi.
38 A afmæli afmælisdagur afi amma appelsína apríl argur auga Á ágúst álft ánægður ár árstíð B bað baðherbergi baka bakarí bakpoki banani bangsi barn barnaherbergi baula bátur beinbrot beigur beinn beiskur bensín ber berfætt bílflaut bíll bjalla blað blár blíður blóð blóm boginn bolli borð borða borðfótur borðstofa borg bók bókahilla ból bragð brauð brauðbúð brauðrist braut brenna bretti brjóta bróðir brúnn bursta buxur bylur C D dagstofa dagur desember detta diskur dotta drengur dæla E efast egg eldavél eldhús eldur elta eplasafi epli eyra É él F fallegur fata febrúar feitur ferðalag ferna fimmtudagur fingur fiskbúð fiskur fínn fjóla fjórtán fjöður flaska flatur fljóð flokkur fluga formúla forstofa fólk fótabað fótleggur fótur frekar froskur frón frændi frænka fugl fuglasöngur fullur fúll föndra föstudagur G gaffall gala galdranorn gamall gamlársdagur ganga gata gelta gera gestur gola glaður glas gleyma góður gól grannur gras grátur grófur grund grænn gubb gulur gumi gustur gutlar gúrka göng gönguferð gönguskór H haf hatur handklæði handleggur harðdiskur harður haust hata háls hár heimilisfræði heitur hellir herbergi hestur heyra heyrn himinn hjarta hjól hlaupa hlaupár hlaupársdagur hlátur hljóðlátur hlusta hneggja hnífur hola hoppa hotta hraun hressandi hreinn hringlar hríð hrjúfur hróp hryggur hræddur hurð húfa hús húsþak hviss hvítur hýr höfuð hönd I iða iðin il illur ilma ilman ilmvatn Í ísbúð ískrar ísskápur J janúar jarðarber jarma júlí júní jörð K kafald kaffi kakó kaldur kalla kanna kasta kaupstaður kátur kind kjósa kjötbúð kjörbúð klettur klifra kokkur kona krakki krummi kuldi kústur kvaka kvöldvaka kýr kökubox köttur Orðalisti*
39 L laga lakk lamb langur laufblað laug laugardagur lágur leiður leiklist leikur lestur léttur lím lítill ljósmynd ljúfur lokkur lóa lykta lækur M maður maí maka mala mar marr mars matur málbein máni mánudagur mánuður meistari mestur mey miðvikudagur minkur mjálma mjólk mjólkurferna mjólkurflaska mjólkurglas mjólkurís mjólkurkanna mjólkurkýr mjólkurostur mjúkur morgunn mold motta mynd myndmál mæta N naga nauða nef niður norn notalegur nótt nóvember nýársdagur nýfæddur næstur O október olía ostur Ó óánægður óhreinn P pakki panna peysa piltur pipar pottur pylsa Q R raka rata rauður rán regnkápa reiður reikna renna réttur rok rokkur rotta rúsína ryksuga rönd röndóttur S saga saltur sandpappír sandur sauma sál sápa sár seggur september sigti síld sírena sítróna sjón sjónvarp sjór skál skeið skellur skíði skóbúð skólabarn skólabíll skólabjalla skólatafla skólataska skóli skrifa skríða skrjáf skvamp ský sleði sléttur slæmur smellur smíða snáði snerta snerting snjókarl snjókoma snjór snót sokkur sófi sólbað sólgleraugu sólkrem sólskin sólskýli sóltjald sót sparka spegill sprund staður steinn stelpa stinga stígvél stóll stór strákur strigaskór stuttur stúlka stökkva suða sulta sumar sumarblóm sumarbústaður sumardagur sumarfrí sumarveður sundbolur sunnudagur súkkulaði súr svanni svanur svartur svefnherbergi sveinn sveit sykur synda syngja systir sæll sætur söngur T tafla tala taska táta teikna teketill tifinningar tína tjalda tjara totta tómatur traktor trefill tré tunga tungl tveir tvennir tölva U umhverfis ungar uppþvottur Ú úlpa úrsmiður útvarp V vaða vakna vatn veður veggur veglegur veiða vera verslun vettlingur vetur vélarhljóð vika vindur vinkona vinur vondur vor vorpróf væla vænn W X Y yfir Ý ýsa Z Þ þefa þjóðhátíðardagur þora þorp Æ Ö
Kæri nemandi! Nú hefur þú lokið við þessa bók. Hvað hefur þú lært? Flettu bókinni hægt og rólega og rifjaðu það upp. Lestu svo spurningarnar hér að neðan og athugaðu hvort þú getur svarað þeim. • Þú lærðir orð yfir fólk í fjölskyldunni. Hvaða orð manstu? • Þú lærðir ýmis orð um líkamann. Rifjaðu þau upp. • Rifjaðu upp orð sem við notum yfir bragð og lykt. • Hvaða orð getur þú notað þegar þér líður vel eða illa? • Hvaða orð eru lýsingarorð? Nefndu nokkur. • Hvaða orð eru sagnorð? Nefndu nokkur. • Þú lærðir ýmis orð um eldhúsið og heimilið. Reyndu að muna 10 orð. • Rifjaðu upp allt sem þú manst um árið og árstíðirnar. • Rifjaðu líka upp allt sem þú manst um mánuðina. • Af hverju eru sum orð kölluð samsett orð? • Getur þú nefnt nokkur andheiti? En samheiti? • Nefndu nokkur rímorð. Þú lærðir um þau á blaðsíðu 28. ◆ Ritrún 2 ISBN 978-9979-0-2185-8 Í endurskoðaðri útgáfu árið 2010 voru gerðar nýjar teikningar og verkefnum bætt við. © 2010 Kolbrún Sigurðardóttir og Þóra Kristinsdóttir © 2010 teikningar Inga María Brynjarsdóttir Ritstjóri: Sylvía Guðmundsdóttir Útlit og umbrot: Námsgagnastofnun 1. útgáfa 2010 önnur prentun 2010 þriðja prentun 2012 fjórða prentun 2013 fimmta prentun 2014 sjötta prentun 2016 sjöunda prentun 2017 áttunda prentun 2017 níunda prentun 2018 tíunda prentun 2019 ellefta prentun 2020 tólfta prentun 2022 þrettánda prentun 2023 fjórtánda prentun 2024 fimmtánda prentun 2025 Miðstöð menntunar og skólaþjónustu Kópavogi Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf. – umhverfisvottuð prentsmiðja
Til kennara, foreldra og annarra sem aðstoða nemendur Ritrúnarbækurnar eru þrjár og er þessi önnur í röðinni. Í bókunum er fengist við byrjunaratriði í ritun, málfræði og stafsetningu fyrir 1.–4. bekk grunnskólans. Þeim er ætlað að hjálpa til við að ná hæfniviðmiðum aðalnámskrár grunnskóla (2024) þar sem segir m.a.: Við lok 4. bekkjar getur nemandi: áttað sig á sköpunarmætti tungumálsins svo sem með því að ríma og fara í orðaleiki, áttað sig á mismunandi hlutverki nafnorða, lýsingarorða og sagnorða, skrifað ólíkar textategundir og skilið að hverjum texta er ætlað ákveðið hlutverk, raðað í stafrófsröð og gert sér grein fyrir notagildi þess við leit og skipulag. Ritrún 2 er einkum ætluð nemendum sem eru farnir að lesa sér til skilnings og nota vísbendingar sér til gagns. Sjónminni, kunnugleiki á efni og orðaforða eru enn í forgrunni og viðfangsefnin byggð á reynsluheimi nemenda. Áfram er lögð áhersla á að efla orðaforða þeirra og styrkja málkennd. Grunnatriði í málfræði eru kynnt og rædd, svo sem sér- og samnöfn, samheiti, andheiti og samsett orð. Einnig er fjallað um rím, samhengi í frásögn og hvernig nýta má orðalista við að semja frásögn. Hér á eftir eru tilgreind almenn en mikilvæg atriði sem gagnlegt er að hafa í huga við kennsluna. • Í byrjun: Mikilvægt er að kennari fletti bókinni í heild með nemendum þegar þeir fá hana fyrst í hendur og veki þannig áhuga á viðfangsefnunum: Útskýri vísbendingar eins og stækkunargler, ský, uglu, bók og tölvu og geri þeim ljóst að orðin sem á að skrifa megi ávallt finna á viðkomandi blaðsíðu, oftast í skýi. • Innlögn: Brýnt er að ýta verkefnum úr vör með stuttri innlögn og umræðu áður en hafist er handa við lausn þeirra. Þankahríð og hugarkort um viðfangið geta verið gagnleg hjálpartæki. Þá kemur fram sameiginlegur orðaforði nemenda, mismunandi þekking þeirra og hvar þarf um að bæta. Gott tækifæri gefst jafnframt til að skoða saman orð, merkingu þeirra, hlutverk og stafsetningu. • Verkefni neðst á blaðsíðu: Á mörgum blaðsíðum eru verkefni sem miðað er við að nemendur leysi annaðhvort í eigin stílabækur eða í tölvu. Sjálfsagt er að nemendur sem vinna hratt leysi þessi verkefni en þeim má líka sleppa eða teikna mynd í stað þess að skrifa. • Orðalisti/orðabanki: Aftast í Ritrúnu 1 og 2 er listi í stafrófsröð yfir orðin sem koma fyrir í textum og verkefnum. Tilvalið er að nota þá á ýmsan hátt í stafrófsleiki og ritunarþrautir, þ.e. afrita og prenta út, stækka valin orð og búa til verkefni og spil. Dæmi: • Nemendur útbúa orðabækur eða orðasöfn, t.d. bók með mannanöfnum, dýraheitum, lista yfir hollan mat og óhollan, vetrarfatnað, snjó, orð sem notuð eru í ævintýrum, löng orð, stutt orð og svona mætti lengi telja. • Nemendur semja sögur með orðum í s-listanum, í r-listanum o.s.frv. • Valin orð eru prentuð út, sett á spjöld og notuð á ýmsan hátt, t.d. má veiða þau upp úr krukkum, nota þau í sögur eða til að ríma, velja sagnorð, leika þau og geta upp á. Orðalistarnir bjóða upp á ótæmandi möguleika til að leika sér með tungumálið og örva það á marga vegu. Á Læsisvef Miðstöðvar menntunar og skólaþjónustu má finna gagnlegar ábendingar og hugmyndir um ritun og orðaforða. • Matsblað: Æskilegt er að nemendur venji sig á að merkja við á matsblaði þegar þeir hafa lokið við blaðsíðu. Tilgangurinn er að þeir velti fyrir sér hvernig þeim hefur gengið og fái yfirsýn yfir hvernig þeim miðar áfram. • Ígrundun: Á blaðsíðu 40 í bókunum er yfirlit yfir helstu atriði hverrar bókar. Mikilvægt er að börnin átti sig á gildi upprifjunar og venjist strax á að ígrunda hvað þau hafa lært við yfirferð efnisins. • Samvinna: Æskilegt er að hvetja nemendur til að vinna saman, bera saman bækur sínar og aðstoða hver annan við lausn verkefna. • Stafrænt efni: Mikilvægt er að venja nemendur fljótt á að nýta sér tölvuna til að afla upplýsinga. Vefi sem tengjast viðfangsefnunum má finna á Krakkasíðum Miðstöðvar menntunar og skólaþjónustu. Einnig má finna gagnvirkt efni á öðrum vefjum. • Handbækur: Nauðsynlegt er að hafa gott safn handbóka sem tengjast viðfangsefnunum hverju sinni. Sem dæmi má nefna bók um fugla, fiska, ævintýrabækur, vísnabækur, leikjabækur o.s.frv. • Samvinna við heimilin: Æskilegt er að kennarar kynni fyrir foreldrum hvernig fyrirhugað er að leggja efnið fyrir strax í upphafi, markmiðin með því og til hvers er ætlast af nemendum. Með ósk um gott gengi Kolbrún og Þóra
RITRÚN 2 40132 Ritrúnarbækurnar eru handa börnum á yngsta stigi grunnskólans. Bókunum er ætlað að mæta markmiðum í aðalnámskrá grunnskóla um að nemendur öðlist jákvætt viðhorf til móðurmálsins, kynnist byrjunaratriðum í málfræði og geti skrifað skýrt og læsilega við lok 4. námsárs. Ritrún 2 er annað heftið í röð þriggja hefta. Viðfangsefnin í bókinni eru miðuð við börn sem eru farin að lesa sér til skilnings. Verkefnin eru m.a. til að auka orðaforða þeirra, styrkja málkennd og kynna þeim grunnatriði í málfræði og ritun. Höfundar Ritrúnarbókanna eru Kolbrún Sigurðar- dóttir og Þóra Kristinsdóttir. Þær hafa báðar áralanga reynslu af kennslu, bæði í grunnskóla og við Kennaraháskóla Íslands, auk þess sem þær hafa samið fjölmargar námsbækur í íslensku fyrir grunnskóla. Teikningar eru eftir Ingu Maríu Brynjarsdóttur.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjIxNzc=