RITRÚN 1
Krossaðu við þegar þú hefur lokið við blaðsíðuna. bls. bls. 2 20 3 21 4 22 5 23 6 24 7 25 8 26 9 27 10 28 11 29 12 30 13 31 14 32 15 33 16 34 17 35 18 36 19 37 Ég kann mjög vel! Ég kann vel! Ég þarf að læra betur! Nafn:
1 Kæri nemandi! Í þessari bók lærir þú: • um bókstafi og hljóð • að raða bókstöfum til að búa til orð. Þú lærir líka heiti • á fuglum, fiskum, öðrum dýrum og ýmsum hlutum í skólanum. Síðast en ekki síst lærir þú orð sem oft eru notuð í ævintýrum og færð tækifæri til að búa til ævintýri. Mundu að krossa við á matsblaðið þegar þú hefur lokið við hverja blaðsíðu. Í bókinni eru tákn sem þú þarft að vita hvað merkja. Fyrimælin eru í reitnum með stækkunarglerinu. Mundu að lesa þau vel. Í skýinu finnur þú orð sem þú notar til að leysa verkefnið. Uglan segir þér ýmislegt sem gott er að leggja á minnið. Bókin merkir að þú átt að skrifa í stílabók. Tölvan minnir á skemmtilega og fróðlega vefi sem þú getur skoðað. Krakkavefir eru á vef Miðstöðvar menntunar og skólaþjónustu. Skemmtu þér vel og æfðu þig um leið í að skrifa orð! ◆ ◆ ◆ ◆
c 2 kisa Stafrófið Aa Áá Bb Cc Dd Ðð Ee Éé Ff Gg Hh Ii Íí Jj Kk Ll Mm Nn bíll glas epli il ísbjörn nál ljón Skoðaðu orðin hjá myndunum. Skrifaðu fyrsta bókstafinn á strikið. A, á, b, d, ð, e, é, f, g, h, i, í, j, k. L, m, n, o, ó og p eiga þar að standa hjá. R, s, t, u, ú, v næst, x, y, ý, svo þ, æ, ö. Íslenskt stafróf er hér læst í erindi þessi skrítin tvö. Þórarinn Eldjárn api diskur ð mús álfur él hani jólatré fíll
3 q x Oo Óó Pp Qq Rr Ss Tt Uu Úú Vv Ww Xx Yy Ýý Zz Þþ Ææ Öö tunna vasi ormur sól ör Það eru 32 bókstafir í íslenska stafrófinu. Við notum ekki c, q, z og w í íslensku. Þegar við skrifum íslensk orð verðum við alltaf að nota einhvern þessara bókstafa sem kallast sérhljóð: a, á, e, é, i, í, o, ó, u, ú, y, ý, æ og ö. z w ýsa þota pera róla yfir útvarp ær ugla órói
4 Stafaþrautir Skrifaðu rétta stafi í krossgáturnar svo úr verði orð. Þeir eru fyrir ofan hverja gátu. Skrifaðu svo rétta orðið við myndirnar. m á s k l h s t f m l s r t l m r á ú o e o ú a æ ú ö ó á á a ú í f n l s ú í ó á Veldu rétt orð úr skýinu og skrifaðu þau á strikin. Hvaða orð notaðir þú ekki? Skrifaðu þau. hús tár mús sól bók rúm rós dós gæs hús við götu og sumar í vasa er lítið dýr til að lesa sem ég sef í t d g s r m b r b k r s á ó ú ý mús
5 Skrifaðu upp orðin og flokkaðu í þrjá flokka – það sem er gott, hollt og óhollt. Skoðaðu myndirnar. Finndu rétt orð við þær í skýjunum. Skrifaðu rétta stafi í reitina. e i á e a a i u ó a u u a a e ó a í e e a í á a í ó á ó a a a a e í a a e a ú u a i a a e epli banani bláber jarðarber melóna appelsína pera vínber hvítkál blómkál gulrót rófa salat laukur lakkrís súkkulaði karamella kaka
6 Rím lús rokkur læri mjór súr rápa hál síll rakki rata Skrifaðu orðin í skýjunum við rétta mynd. Þau eiga að ríma við orðin í römmunum. mús úr sokkur skæri sápa skór krakki bíll fata bál færi kokkur sjór hús kápa búr skál gata fíll pakki Finndu fleiri rímorð og skrifaðu þau. hús mús s k
7 Lappi vappi Vorið góða, grænt og hlýtt, græðir fjör um dalinn. Allt er nú sem orðið nýtt, ærnar, kýr og smalinn. Jónas Hallgrímsson Blessuð sólin elskar allt, allt með kossi vekur. Haginn grænn og hjarnið kalt hennar ástum tekur. Hannes Hafstein Sól skín á fossa, segir hún Krossa. Hvar á að tjalda? segir hún Skjalda. Sunnan við ána, segir hún Grána. Brot úr þulu Lestu vísurnar. Skrifaðu svo feitletruðu orðin á strikin í skýjunum. Þau eiga að ríma. Nú skaltu búa til rímþulu. Þú getur notað orðin í römmunum. Skrifaðu á línurnar. a k v t f K t S k á G h l ý t t n d s Óla hjóla skóla bóla róla pakki bakki takki krús hús lús mús rós dós Kata lata skata fata gata
8 Tölur og töluorð Skrifaðu tölurnar með bókstöfum. Orðin eru í skýinu. e i n n 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 einn tveir þrír fjórir fimm sex sjö átta níu tíu Skoðaðu myndirnar og skrifaðu á línurnar. Orðin eru í skýinu og við teikningarnar. Hér eru tíu ormar. Hér eru Hér eru Hér eru Hér eru Hér eru ormar kettir kýr drengir bílar stúlkur
9 Töluparís Skrifaðu tölurnar með bókstöfum í parísinn. Orðin eru í skýinu. Hér eru Hér eru Hér eru ísar skip bækur tíu tuttugu þrjátíu fjörutíu fimmtíu sextíu sjötíu áttatíu níutíu hundrað 100 20 50 10 80 90 70 30 60 40 t í u
10 Fuglar og stafir Skoðaðu orðin undir myndunum. Tengdu svo fyrsta staf við réttan staf í skýinu. önd spói rjúpa mávur ugla svanur lundi dúfa kría lóa m r k l d l u s ö Skrifaðu nöfn á fuglum sem þú þekkir.
11 Fuglaheiti – krossgáta Fuglavísur Skrifaðu rétta stafi í reitina. Þú finnur orðin á skýinu. Raðaðu stöfunum rétt á línurnar. önd lóa svanur lundi dúfa spói rjúpa kría a ú f d n d u l i l g u a r á v m u ó s p i k a í r a l ó d u m l s l k Skoðaðu Fuglavefinn á midstodmenntunar.is
12 Fuglavísur Sá ég spóa suður í flóa, syngur lóa úti í móa, bí, bí, bí, bí, vorið er komið víst á ný. Ugla sat á kvisti, átti börn og missti, eitt, tvö, þrjú og það varst þú. Krummi krunkar úti kallar á nafna sinn: Ég fann höfuð af hrúti hrygg og gæruskinn. Komdu nú og kroppaðu með mér, krummi nafni minn. Skoðaðu feitletruðu orðin. Skrifaðu svo rétt orð við myndirnar. s f u k k k ú h n e t þ þ l m Finndu fuglavísu í bók og skrifaðu upp. Búðu til vísu um fugl.
13 Fuglamál Hvað segja fuglarnir? Skrifaðu hljóð þeirra á strikin. Hvað heita fuglarnir? Skrifaðu rétt heiti á strikin. s k k g v r svanur lóa rjúpa spói kría lundi ugla dúfa kvakar gargar kurrar syngur vælir úar vellur ropar l s k u l d r s v ú lóa svanur kría ugla dúfa lundi spói rjúpa Skoðaðu Fuglavefinn á midstodmenntunar.is. Veldu fimm fugla og hlustaðu á hljóð þeirra.
14 Meira um fugla Skrifaðu rétt orð á strikin. Orðin eru í skýinu. flogið fjaðrir gogg stél eggjum fræ orma pöddur lóa móa hreiður fimm egg ungar ormar pöddur Einu sinni var lítil Hún átti heima úti í Hún átti þar Í því voru Fuglar geta Fuglar hafa Fuglar hafa Fuglar hafa Fuglar verpa Fuglar éta Fuglar éta Hér er lítil saga um lóu. Skrifaðu rétt orð á strikin. Orðin eru í skýinu. Ljúktu svo við söguna. Notaðu öll orðin. f f g s e f o p l m h f e . . . og . . . . . . .
15 Um kríuna Krían er með svartan koll. Krían hefur rauðan gogg. Krían hefur rauða fætur. Krían er með gráa vængi. Krían hefur hvíta bringu. Krían hefur langt stél. Litaðu kríuna með réttum litum. Skrifaðu orðin í skýinu á strikin. Skoðaðu feitletruðu orðin. Skrifaðu þau á strikin. k v s f g b svartur rauður hvít rauðir langt gráir kollur goggur bringa fætur vængir stél
16 Um fiska Hver veiðir hvaða fisk? Skoðaðu stafina í húfunum. Tengdu svo öngulinn í réttan fisk. karfi ýsa loðna síld þorskur rauðmagi koli lúða skata k þ l r ý l s k s
17 Finndu fiskaheitin Settu hring utan um rétt heiti á fiskunum. Skrifaðu það svo á strikin. hnísa lýsa ýsa þura þorskur þari karfi kofi kassi brúða lúða rúða rúm rófa rauðmagi síld súla safi skata fata gata moli boli koli lúður loðna litur ý s a l s k k s l r þ Skoðaðu Fjaran og hafið og Komdu og skoðaðu hafið á midstodmenntunar.is og Sjávarlífverur á hafro.is
18 Meira um fiska uggar rák uggar sporður tálkn skegg Skoðaðu myndina. Skrifaðu rétt orð á strikin. Þau eru í skýinu. Hér er mynd af þorski. Skrifaðu rétt orð á strikin. t s k r u s 1 1 2 3 4 5 6 2 3 5 4 5 6 bára færi net bátur bryggja fiskar f n b f b b kvarnir (inni í hausnum)
19 Til hvers notar þorskurinn tálknin? Svar Til hvers notar þorskurinn skeggið? Svar Til hvers notar þorskurinn kvarnir og rák? Svar Til hvers notar þorskurinn ugga og sporð? Svar Þorskurinn Þorskurinn lifir í sjónum. Þorskurinn syndir hratt. Þorskurinn andar með tálknum. Þorskurinn finnur æti með skegginu. Þorskurinn heldur jafnvægi með kvörnum og rák. Þorskurinn syndir með uggum og sporði. Svaraðu nú spurningunum. Þú getur notað feitletruðu orðin. 1 1 2 2 3 3 4 4 Lestu textann og skoðaðu feitletruðu orðin. Egg fiskanna kallast hrogn. Kerlingin er kölluð hrygna. Karlinn er kallaður hængur.
20 Skólinn – skólataskan Merktu töskuna! Hér getur þú skrifað hvað þú ert með í töskunni þinni. Skoðaðu myndirnar og orðin. Krossaðu við þá hluti sem eru í þinni tösku. bók blýantur reglustika litir bíll opal stundatafla dúkka nestisbox brauð handklæði vasareiknir stígvél safi yddari strokleður epli skæri
21 Skrifaðu rétta stafi í reitina. Þú finnur orðin á blaðsíðu 20. Skoðaðu myndirnar. Skrifaðu rétt orð á strikin. Þau eru í skýinu. skrifa klippa mála lesa syngja reikna s r l s b b d s y l s k s m r Skrifaðu eða teiknaðu það sem þér finnst skemmtilegt að gera í skólanum.
22 Skólinn – skólastofan blóm borð bók bókahilla fiskabúr hurð stóll tafla taska tölva Skrifaðu orðin í skýinu á strikin. t a f l a b b s t b b h f t 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 10 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 + 16 = 21 + 11 =
23 Í skólanum Skoðaðu myndirnar. Hvað eru krakkarnir að gera? Skrifaðu rétt orð á strikin. Mannanöfn byrja alltaf á stórum staf. lesa reikna sauma mála spila gefa fiskum vökva leira Jóna Villi Jói Dísa Rúna Ari Bára Þór 1 5 A r i s a u m a . . . . . . . . er að er að er að er að er að er að er að er að 1 2 3 4 5 6 7 8 2 3 4 6 7 8
24 Vetrarföt Skoðaðu myndirnar. Skrifaðu hvað hver krakki gerir. Orðin eru hjá myndunum og í skýinu. trefil húfu vettlinga úlpu buxur peysu skauta Skrifaðu lista yfir vetrarfötin þín og teiknaðu mynd af þér í vetrarfötum. H e l g i setur á sig h ú f u . setur á sig . fer í . klæðir sig í . fer í . lætur á sig . setur á sig . Helgi Agla Árni Inga Ragna Jón Hulda 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7
25 A er á Á er á R er á H er að I er að J er að H er að Vetrarleikir Hvað eru krakkarnir að gera? Skoðaðu myndirnar og skrifaðu orðin á strikin. Orðin eru í skýinu. Skrifaðu um það sem þér finnst skemmtilegast að gera í snjónum og myndskreyttu. . . . . . . . skíðum skautum sleða kasta snjóbolta byggja snjóhús búa til snjókarl renna sér á snjóbretti
26 Vetrarsaga og ætla að búa til Þau setja á sig Þau fara í Þau láta á sig Þau búa til Þau nota fyrir munn. Þau nota fyrir nef. Þau nota fyrir augu. Þau nota fyrir eyru. Semdu og skrifaðu aðra vetrarsögu um krakka. snjókarl húfu vettlinga kuldaskó steina kartöflur grein gulrót Skoðaðu myndirnar. Skrifaðu orðin í skýinu við rétta mynd. Þá er komin saga um snjókarl. Árni Inga Fyrsta orð í málsgrein byrjar alltaf á stórum staf. . . . . .
27 Leikur að orðum Vetrarvísa Nú er gaman, gaman er í góðu veðri að leika sér og fönnin hvít og hrein svo hvergi sér á stein. Húrra, húrra, húrra! Ég festi skíði á fiman fót og flýg um móa og grjót. Húrra, húrra, húrra. Það eru líka til mörg orð yfir frosið vatn: Ís, klaki, svell. Lestu vísuna. Skrifaðu feitletruðu orðin í skýið. Þau ríma. Hér eru snjóorð. Skrifaðu þau á spjöld og búðu til snjó-óróa. Það eru til mörg orð yfir snjó: Fönn, mjöll, snær. Semdu sögu um snjó og skrifaðu hana í bókina þína. él kafald snær ís bylur svell mjöll mugga klaki snjóflóð ískristallar snjór kuldi snjókorn frost grýlukerti hundslappadrífa
28 Dýraheiti Hver á hvaða dýr? Skoðaðu myndirnar og skrifaðu á strikin. Nöfn krakkana eru við myndirnar en dýraheitin í skýinu. Mundu að mannanöfn byrja alltaf á stórum staf! Skrifaðu um dýr sem þú þekkir. lamb hamstur köttur hundur hestur gullfiskur páfagaukur kanína F á h . E á . Í á . N á . L á . Ó á . R á . S á . Flosi Eva Íris Lára Nonni Óli Rósa Siggi
29 Meira um dýr H nagar b . L sýgur á . H safnar k . G gleypir æ . H bítur g . K nartar í k . K lepur m . P tínir f . Hvað gera dýrin? Skoðaðu myndirnar og skrifaðu orðin. Þau eru í skýjunum á blaðsíðum 28 og 29. bein korn á kál æti fræ gras mjólk Fyrsta orðið í málsgrein byrjar alltaf á stórum staf. Hvaða dýr er uppáhaldsdýrið þitt? Skrifaðu um það og teiknaðu mynd.
30 Dýrin og afkvæmi þeirra Skoðaðu myndirnar og skrifaðu orðin á rétta staði. hryssa á folald á á á á á á á hryssa folald tík hvolpur læða kettlingur kýr kálfur ær lamb geit kiðlingur gylta grís hæna ungi
31 Leystu krossgátuna. Þú finnur orð yfir afkvæmi dýranna á blaðsíðu 30. Í skýinu er heiti á karldýrunum. Dragðu strik að réttum ramma. Semdu og skrifaðu dýrasögu. Þú getur notað orðin á opnunni. f kýr kálfur hæna ungi hryssa folald geit kiðlingur ær lamb gylta grís tík hvolpur læða kettlingur högni göltur hafur boli hani hrútur hundur hestur
32 Ævintýri Skrifaðu rétt orð á strikin. Þú finnur þau í skýinu. Lestu svo ævintýrið. fjall hund hundurinn höll höllin prins prinsinn prinsessa prinsessan risi Einu sinni var lítill Litli átti lítinn Litli hét Kátur. Prinsinn átti heima í stórri stóð við hátt Vondur stal litla hundinum. Þá varð prinsinn mjög hryggur. Þetta frétti lítil Litla vorkenndi prinsinum. Hvernig endar ævintýrið? Þú getur skrifað endinn í bókina þína. . . . . .
33 Að semja ævintýri Ævintýri Einu sinni ... og þá var kátt í höllinni. Nú skaltu semja ævintýri. Þú getur notað orðin í skýjunum. kóngur drottning prinsessa dreki höll prins hellir garður ljótur grimmur fallegur góður glaður hræddur stela hvæsa gráta berjast kyssa drepa
34 Sagan af Rauðhettu Leystu krossgátuna. Þú finnur orðin í skýinu. úlfur amma veiðimaður karfa blóm skógur auga Rauðhettusagan mín ð ð v Skoðaðu myndirnar vel. Skrifaðu þína Rauðhettusögu. Þú getur notað orðin í skýjunum. mamma Rauðhetta karfa amma
35 úlfur skógur blóm hurð berja mjóróma kalla rúm augu eyru munnur hrædd stekkur hleypur gleypir veiðimaður öxi amma glaðar
36 Að semja sögu Veldu bókaropnu. Semdu sögu og gefðu henni heiti. Þú getur notað orðin hjá myndunum. Veldu einn krakka og skrifaðu söguna sem hann eða hún er byrjuð að segja. snjór snjóþota gaman þjófur nótt bíll dýragarður ljón strauk kanína kál kofi blaðra sveif sprakk Einu sinni dreymdi mig … Það var niðdimm nótt … Það hafði snjóað um nóttina … ? Einu sinni þegar ég … Einu sinni var … tungl eldflaug geimfari
37 Hvaða dögum tengjast þessar myndir? Skrifaðu rétt orð við myndirnar. Leystu krossgátuna. Farðu eftir númerunum. Þú getur fundið orðin í skýinu. jól páskar bolludagur öskudagur 17. júní jólatré bjalla jólastjarna bolluvöndur öskupoki pakki engill ungi páskaegg kerti bolla Veldu dag og skrifaðu sögu um hann. 3 4 5 6 7 8 9 10 11 2 1 b ö j p 1 7 . 1 4 5 6 7 9 3 2 10 8 11
38 A Agla allt amma andar api appelsína Ari auga Á álfur Árni átta áttatíu B bakki banani bál bára, Bára bátur berjast bíll bítur bjalla blaðra bláber blóm blómkál blýantur boli bolla bolludagur bolluvöndur borð bók bókahilla bóla brauð bringa bryggja buxur búa til búr byggja bylur bær D dalur diskur Dísa dós dreki drengir drepa dreyma drottning dúfa dúkka dýragarður E egg einn eitt eldflaug engill epli Eva eyra É él F fallegur far fer í fimm fimmtíu finnur fis fiskabúr fiskur fíll fín fjaðrir fjall fjórir fjögur fjöll fjörutíu fljúga Flosi flói folald foss fór fótur frost fræ færi fönn G gaman garður garga gata geimfari geit glaður glas gleypa goggur góður gras Grána grár gráta grein grimmur grís grjót grýlukerti grænn gullfiskur gulrót gylta gæs göltur H hafur hamstur handklæði hani Helgi hellir hestur hjóla hlaupa hlýtt hreiður hrein hrogn hrútur hryggur hrygna hryssa hræddur Hulda hundrað hundslappadrífa hundur hurð húfa hús hvítkál hvítur hvolpur hvæsa hæna hængur högni höll I il Inga inni Í Íris ís ísbjörn ískristallar J jafnvægi jarðarber Jói jólastjarna jólatré K kafald kaka kalla kalt kanína karamella karfa karfi kartöflur kassi kasta Kata kál kálfur kápa kerti kettir kettlingur kið kiðlingur kisa klaki klippa klæðir sig í kofi kokkur koli korn kóngur krakki kría kross krummi krunkar kuldaskór kuldi kurrar kvakar kvarnir kvistur kyssa kýr köttur Orðalisti
39 L lakkrís lamb langur latur laukur Lára lás leira lepur lesa litir líma ljón ljótur loðna lóa, Lóa lundi lúða lúður lús lýsa læða læra lætur á sig M mála mávur melóna mjólk mjöll moli mói mugga munnur múr mús möl N nafni nagar nartar nál nef net niðdimmur níu níutíu Nonni nótt nýtt O ormar opal Ó Óli órói P padda pakki páfagaukur páskaegg páskar pera peysa prins prinsessa pöddur R Ragna rakki rata Rauðhetta rauðmagi rauður rák rápa reglustika reikna renna risi rím rjúpa rokkur ropar rófa róla rós Rósa rúða rúm Rúna S safi safna salat saumar sápa setur á sig sex sextíu Siggi síld síll sjór sjúga sjö sjötíu skata skautar skál skegg skip skíði Skjalda skógur skólataska skóli skór skrifa skæri sleði smali snjóbolti snjóbretti snjóflóð snjóhús snjókarl snjókorn snjór snjóþota snær sokkur sól spila sporður spói springa steinn stela stél stígvél stóll strjúka strokleður stundatafla stúlka stökkva súkkulaði súla súr svanur svartur svell svífa synda syngja sætur sök T tafla taka takki tal taska tálkn tár tík tína tíu tjalda trefill tungl tunna tuttugu tveir tvö tölva U uggi ugla ungi Ú úar úlfur úlpa úr úti útvarp V vappa vasareiknir vasi veiðimaður vekja vella verpa vettlingur Villi vínber vorkenna væla vængur vökva Y yddari yfir Ý ýsa Þ þari þjófur þorskur þota Þór þrír þrjátíu þrjú Þura Æ ær æti Ö önd ör öskudagur öskupoki öxi
Kæri nemandi! Hvað hefur þú lært í þessari bók? Þú skalt lesa spurningarnar hér fyrir neðan og íhuga það. En fyrst skaltu fletta bókinni. • Þú hefur kynnst stafrófinu. Kanntu vísuna um það? Hvaða stafir eru sjaldan notaðir í íslensku? • Þú hefur lært að ríma. Nefndu nokkur rímorð. • Þú lærðir heiti á fuglum og hvað þeir segja. Hvaða fuglum manst þú eftir? Manstu hvað hljóðin þeirra heita? • Þú lærðir líka um fiska. Rifjaðu upp nöfnin á nokkrum fiskum. • Á blaðsíðum 18 og 19 lærðir þú ýmislegt um þorskinn. Hvað manstu um þorskinn? • Í bókinni eru mörg orð um skólann. Hvaða orðum manstu eftir um skólann? • Í bókinni eru mörg orð um snjó. Hvaða orð kanntu um snjó? • Þú lærðir mörg dýraheiti og orð yfir afkvæmi dýranna. Rifjaðu þau upp. • Rifjaðu líka upp skemmtileg orð sem eru notuð í ævintýrum. ◆ Ritrún 1 ISBN 978-9979-0-2184-1 Í endurskoðaðri útgáfu árið 2010 voru gerðar nýjar teikningar og verkefnum bætt við. © 2010 Kolbrún Sigurðardóttir og Þóra Kristinsdóttir © 2010 teikningar Inga María Brynjarsdóttir Ritstjóri: Sylvía Guðmundsdóttir Útlit og umbrot: Námsgagnastofnun Miðstöð menntunar og skólaþjónustu Kópavogi Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf. SVANSMERKIÐ Prentgripur 1234 5678 1. útgáfa 2010 önnur prentun 2010 þriðja prentun 2012 fjórða prentun 2013 fimmta prentun 2014 sjötta prentun 2016 sjöunda prentun 2016 áttunda prentun 2017 níunda prentun 2018 tíunda prentun 2019 ellefta prentun 2020 tólfta prentun 2022 þrettánda prentun 2023 fjórtánda prentun 2023 fimmtánda prentun 2024
RITRÚN 1 40131 Ritrúnarbækurnar eru handa börnum á yngsta stigi grunnskólans. Bókunum er ætlað að mæta markmiðum í aðalnámskrá grunnskóla um að nemendur öðlist jákvætt viðhorf til móðurmálsins, kynnist byrjunaratriðum í málfræði og geti skrifað skýrt og læsilega við lok 4. námsárs. Ritrún 1 er fyrsta heftið í röð þriggja hefta. Við- fangsefnin í bókinni eru úr reynsluheimi barnanna og miðuð við nemendur sem eru að stíga sín fyrstu skref í lestri, stafsetningu og ritun. Rík áhersla er lögð á að auka orðaforða þeirra. Höfundar Ritrúnarbókanna eru Kolbrún Sigurðar- dóttir og Þóra Kristinsdóttir. Þær hafa báðar áralanga reynslu af kennslu, bæði í grunnskóla og við Kennaraháskóla Íslands, auk þess sem þær hafa samið fjölmargar námsbækur í íslensku fyrir grunnskóla. Teikningar eru eftir Ingu Maríu Brynjarsdóttur.
Til kennara, foreldra og annarra sem aðstoða nemendur Ritrúnarbækurnar eru þrjár og er þessi sú fyrsta í röðinni. Í bókunum er fengist við byrjunaratriði í ritun, málfræði og stafsetningu fyrir 1.–4. bekk grunnskólans. Þeim er ætlað að hjálpa til við að ná hæfniviðmiðum aðalnámskrár grunnskóla (2024) þar sem segir m.a.: Við lok 4. bekkjar getur nemandi: áttað sig á sköpunarmætti tungumálsins svo sem með því að ríma og fara í orðaleiki, áttað sig á mismunandi hlutverki nafnorða, lýsingarorða og sagnorða, skrifað ólíkar textategundir og skilið að hverjum texta er ætlað ákveðið hlutverk, raðað í stafrófsröð og gert sér grein fyrir notagildi þess við leit og skipulag.Bækurnar stigþyngjast. Ritrún 1 er einkum ætluð nemendum sem eru að stíga sín fyrstu skref í lestri og ritun, þ.e. á því stigi að vilja skrifa texta án þess að ráða vel við stafsetningu. Viðfangsefnin eru úr reynsluheimi barnanna og lögð áhersla á að auka orðaforða þeirra og að stafsetja orð. Við framsetningu verkefna er sérstaklega haft í huga að styrkja sjónminni nemenda og þjálfa þá í að lesa og nýta sér vísbendingar út frá myndum, fyrsta staf í orði og strikum og reitum er gefa til kynna stafafjölda í orði o.s.frv. Hér á eftir eru tilgreind almenn en mikilvæg atriði sem gagnlegt er að hafa í huga við kennsluna. • Í byrjun: Mikilvægt er að kennari fletti bókinni í heild með nemendum þegar þeir fá hana fyrst í hendur og veki þannig áhuga á viðfangsefnunum: Útskýri vísbendingar eins og stækkunargler, ský, uglu, bók og tölvu og geri þeim ljóst að orðin sem á að skrifa megi ávallt finna á viðkomandi blaðsíðu, oftast í skýi. • Innlögn: Brýnt er að ýta verkefnum úr vör með stuttri innlögn og umræðu áður en hafist er handa við lausn þeirra. Þankahríð og hugarkort um viðfangið geta verið gagnleg hjálpartæki. Þá kemur fram sameiginlegur orðaforði nemenda, mismunandi þekking þeirra og hvar þarf um að bæta. Gott tækifæri gefst jafnframt til að skoða saman orð, merkingu þeirra, hlutverk og stafsetningu. • Verkefni neðst á blaðsíðu: Á mörgum blaðsíðum eru verkefni sem miðað er við að nemendur leysi annaðhvort í eigin stílabækur eða í tölvu. Sjálfsagt er að nemendur sem vinna hratt leysi þessi verkefni en þeim má líka sleppa eða teikna mynd í stað þess að skrifa. • Orðalisti/orðabanki: Aftast í Ritrúnu 1 og 2 er listi í stafrófsröð yfir orðin sem koma fyrir í textum og verkefnum. Tilvalið er að nota þá á ýmsan hátt í stafrófsleiki og ritunarþrautir, þ.e. afrita og prenta út, stækka valin orð og búa til verkefni og spil. Dæmi: • Nemendur útbúa orðabækur eða orðasöfn, t.d. bók með mannanöfnum, dýraheitum, lista yfir hollan mat og óhollan, vetrarfatnað, snjó, orð sem notuð eru í ævintýrum, löng orð, stutt orð og svona mætti lengi telja. • Nemendur semja sögur með orðum í s-listanum, í r-listanum o.s.frv. • Valin orð eru prentuð út, sett á spjöld og notuð á ýmsan hátt, t.d. má veiða þau upp úr krukkum, nota þau í sögur eða til að ríma, velja sagnorð, leika þau og geta upp á. Orðalistarnir bjóða upp á ótæmandi möguleika til að leika sér með tungumálið og örva það á marga vegu. Á Læsisvef Miðstöðvar menntunar og skólaþjónustu má finna gagnlegar ábendingar og hugmyndir um ritun og orðaforða. • Matsblað: Æskilegt er að nemendur venji sig á að merkja við á matsblaði þegar þeir hafa lokið við blaðsíðu. Tilgangurinn er að þeir velti fyrir sér hvernig þeim hefur gengið og fái yfirsýn yfir hvernig þeim miðar áfram. • Ígrundun: Á blaðsíðu 40 í bókunum er yfirlit yfir helstu atriði hverrar bókar. Mikilvægt er að börnin átti sig á gildi upprifjunar og venjist strax á að ígrunda hvað þau hafa lært við yfirferð efnisins. • Samvinna: Æskilegt er að hvetja nemendur til að vinna saman, bera saman bækur sínar og aðstoða hver annan við lausn verkefna. • Stafrænt efni: Mikilvægt er að venja nemendur fljótt á að nýta sér tölvuna til að afla upplýsinga. Vefi sem tengjast viðfangsefnunum má finna á Krakkasíðum Miðstöðvar menntunar og skólaþjónustu. Einnig má finna gagnvirkt efni á öðrum vefjum. • Handbækur: Nauðsynlegt er að hafa gott safn handbóka sem tengjast viðfangsefnunum hverju sinni. Sem dæmi má nefna bók um fugla, fiska, ævintýrabækur, vísnabækur, leikjabækur o.s.frv. • Samvinna við heimilin: Æskilegt er að kennarar kynni fyrir foreldrum hvernig fyrirhugað er að leggja efnið fyrir strax í upphafi, markmiðin með því og til hvers er ætlast af nemendum. Með ósk um gott gengi Kolbrún og Þóra
RkJQdWJsaXNoZXIy MjIxNzc=