40756 | Réttindasmiðjan – Mannréttindafræðsla | Miðstöð menntunar og skólaþjónustu 86 Fylgiskjal 1 BARNASÁTTMÁLINN Sagan Hvað eru Sameinuðu þjóðirnar? Sameinuðu þjóðirnar eru samtök nær allra þjóða heims. Þær voru stofnaðar stuttu eftir að seinni heimsstyrjöldinni lauk í þeim tilgangi að skapa vettvang fyrir fulltrúa ríkja heimsins að tala saman og vinna saman að friði í stað þess að berjast. Markmið Sameinuðu þjóðanna er að varðveita heimsfrið og öryggi, efla friðsamlega sambúð á milli þjóða, koma á alþjóðasamvinnu um lausn alþjóðavandamála og stuðla að virðingu fyrir mannréttindum. Af hverju þurfa börn sérstök réttindi? Börn eru vernduð sérstaklega þar sem þau eru mun viðkvæmari hópur og háð þeim fullorðnu með margt. Þau hafa ákveðin réttindi umfram þá fullorðnu en þessi réttindi eru sett fram í Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna. Saga Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna Barnasáttmáli Sameinuðu þjóðanna var tilbúinn árið 1989 en tilurð hans á sér langa sögu. Í byrjun síðustu aldar var ekki litið svo á að börn hefðu eigin réttindi. Þá var hefðbundið að líta á barnið sem ósjálfstæðan, valdalausan einstakling sem háður var öðrum um allt. Börn voru álitin eign foreldra sinna og enginn utanaðkomandi gat skipt sér af því hvernig komið var fram við barnið. Þegar á leið 20. öldina varð svo umræðan um réttindi barna sífellt fyrirferðameiri. Ekki voru allir sammála um hvort að barn ætti að hafa önnur eða sömu, minni eða meiri réttindi en fullorðnir einstaklingar. Árið 1924 var fyrst viðurkennt að börn þyrftu sérstaka vernd með alþjóðlegri yfirlýsingu en hún var ekki bindandi fyrir ríki heimsins. Þar komu fram ýmsar grundvallarreglur um vernd og umönnun barna. Þá samþykktu Sameinuðu þjóðirnar yfirlýsingu um réttindi barnsins árið 1959 til að tryggja börnum aukna vernd en hún var heldur ekki bindandi fyrir ríki heimsins. Smám saman jókst virðing fyrir getu og hæfni barnsins og hugmyndir kviknuðu um stöðu barns sem einstaklings með eigin réttindi. Smátt og smátt jókst áherslan á að börn væru hæfir einstaklingar sem ættu rétt á að taka þátt í samfélaginu og ákvörðunum um eigið líf. Flest ríki voru sammála um að nauðsynlegt væri að vernda réttindi barna með alþjóðlegum, bindandi sáttmála. Því var hafist handa við gerð hans árið 1979, eftir tillögu sem Pólland setti fram á Allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna, en það ár hafði formlega verið útnefnt ár barnsins. Það tók svo 10 ár að komast að samkomulagi um endanlegan texta og form samningsins en Samningur Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, eða Barnasáttmálinn eins og hann er oftast nefndur, var loks tilbúinn til undirritunnar, þann 20. nóvember árið 1989 eins og áður segir. Barnasáttmálinn markaði mikil tímamót, þar sem sáttmálinn felur í sér alþjóðlega viðurkenningu á því að börn séu sjálfstæðir einstaklingar með fullgild réttindi. Sáttmálinn tryggir öllum börnum upp að 18 ára aldri sérstaka vernd og umönnun og endurspeglar nýja sýn á hlutverk og stöðu barna. Hann tekur fram að öll börn eigi rétt á því að vera fullgildir þátttakendur í samfélaginu og hafa áhrif.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjIxNzc=