ÓBOÐNIR GESTIR VINNUBÓK
2 Una hrýtur – bls. 5–7 1. Skoðum sagnorð! hrýtur (að hrjóta) dregur ( að draga) grípur (að grípa) læsast ( að læsast) Settu rétt sagnorð í eyðurnar. Una liggur í tjaldinu og ___________________ mjög hátt. Það ___________________ einhver í stelpuna. Hver ___________________ stelpuna út úr tjaldinu? Stelpan fann fingur ___________________ um hálsinn á sér. 2. Skrifaðu samheitin. krumla ________________________ stelpa ________________________ öskra ________________________ skrímsli ________________________ kúra ________________________ hræða ________________________ hryllileg ________________________ sæt ________________________ 3. Finndu orð í kaflanum með viðskeytinu -lega. ______________lega ______________lega _______________lega falleg sofa stúlka garga hræðileg hönd ófreskja skelfa
3 4. Skoðum orð! Ævar er vonsvikinn. Það er sko ekki hægt að hræða hana Unu. Krossaðu við tvö orð sem hafa sömu merkingu og vonsvikinn . fúll glaður kátur svekktur Segðu frá atviki þar sem þú varst vonsvikin(n). _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ 5. Nafnorð eða sagnorð? Sum orð líta eins út en tilheyra ólíkum orðflokkum og hafa mismunandi merkingu. 6. Skrifaðu rétt orð í eyðurnar. Krossaðu svo í réttan reit. nafnorð sagnorð Ævar ætlar að ______________ Unu inn í tjaldið. Þetta er _____________ um lóuna. Í bókinni hans eru fallegar __________________. Una las ____________________ fyrir Ása. vísa vísur vísu vísar nafnorð (no.) vísa sagnorð (so.) að vísa merking ljóð, staka merking benda á, sýna kyn kvenkyn (hún vísan) nútíð vísar fleirtala vísur þátíð vísaði vísa vonsvikinn von + svik ósk svindl ✘ ✘
4 Ein heima – bls. 8–12 1. Skoðum nafnorð! kopar silfri – silfur vörum – vörur markaður – markaði Settu rétt nafnorð í eyðurnar. Kertastjakinn er úr ____________. en vasinn er rauður og er úr ____________________. Í búðinni má velja úr mörgum ____________________. Mamma og pabbi selja ________________ á _________________________. 2. Teldu upp nokkur húsdýr! Skrifaðu í eintölu og fleirtölu. 3. Skrifaðu andheitin. Þú getur fundið þau í kaflanum. borg ____________________ kaupa ______________________ stór _____________________ kominn ______________________ ljót _____________________ vakna _______________________ vestur ___________________ spyrja _______________________ silfri sveit eintala fleirtala eintala fleirtala
5 4. Finndu samsett orð sem byrja á orðunum hér að neðan. Skrifaðu úr hvaða orðum þau eru samsett. sveit __________________ = ______________ + ______________ hey ____________________ = ______________ + ______________ kerti ____________________ = ______________ + ______________ sól ____________________ = ______________ + ______________ stríð ____________________ = ______________ + ______________ 5. Nafnorð eða sagnorð? Sum orð líta eins út en tilheyra ólíkum orðflokkum og hafa mismunandi merkingu. 6. Skrifaðu rétt orð í eyðurnar. Krossaðu svo í réttan reit. nafnorð sagnorð Á Bakka er stór og mikil __________________. Bóndinn vill samt byggja aðra ________________. Þessi ________________ er orðin gömul. Mamma og pabbi ætla að ___________________ bílinn. Ási litli ________________ upp kubbunum. sveit sveitakirkja kirkja hlaða nafnorð (no.) hlaða sagnorð (so.) að hlaða merking hús þar sem hey merking að stafla (setja farm er geymt í flutningabíl), að hlaða byssu kyn kvenkyn (hún hlaðan) nútíð hleður fleirtala hlöður þátíð hlóð hlaða hlöðu hleður ✘
6 Dularfullt hljóð – bls. 13-15 1. Skoðum sagnorð! skríður (að skríða) dottar (að dotta) dreymir (að dreyma) Skrifaðu rétt sagnorð í eyðurnar. Á nóttunni ______________________ mig marga drauma. Afi ________________ yfir fréttunum. Ormurinn ________________________ í moldinni. ___________________ þig á nóttunni? 2. Úr hvaða orðum eru þessi samsettu orð búin til? klukkutímar ________________________ + ________________________ kirkjugarður ________________________ + _______________________ ágústnótt ________________________ + ________________________ 3. Hvað heita sumarmánuðirnir? _______________________, _______________________, ____________________ 4. Settu rétt orð í eyðurnar. Mamma mín á afmæli í _________________. Litli bróðir minn heitir _________________ . Í _________________ er hægt að tína bláber. Afi minn heitir Jón _________________ . Hann er fæddur 2. _________________ 1945. Hvaða orðflokki tilheyra þessi orð? Hvaða sumarmánuður finnst þér skemmtilegastur? Ágúst eða ágúst?
7 5. Skrifaðu samheitin. ógna míga sofa laust myrkur köld málrómur dimmur ____________________ pissa ____________________ hræða ____________________ dotta ____________________ svöl ____________________ rödd ____________________ 6. Krossaðu í réttan reit. Hvað merkir að hafa ekki komið dúr á auga? að sjá illa að geta ekki sofið að sofa lengi 7. Nafnorð eða sagnorð? Sum orð líta eins út en tilheyra ólíkum orðflokkum og hafa mismunandi merkingu. nafnorð (no.) hrekkur sagnorð (so.) að hrökkva (upp) merking hrekkjabrögð merking vakna kyn karlkyn (hann hrekkurinn) nútíð hrekkur upp fleirtala hrekkir þátíð hrökk (upp) 8. Krossaðu við rétta merkingu. Siggi hrekkur upp við mikinn hávaða. hoppar bregður vaknar Það var ljótur hrekkur að fela skólatöskuna. ljótur leikur ljót hugmynd ljót sýning dúr = blundur, svefn hrekkur ✘ ✘
8 Hlerinn – bls. 16–20 1. Settu rétt sagnorð í eyðurnar. hristir klifrar geispar hikar nuddar mjakar Afi _______________________ alltaf yfir fréttunum. Ási _______________________ augun þegar hann vaknar. Ævar _______________________ oft upp á þak. Snákurinn _______________________ sér eftir heitum sandinum. Hundurinn _______________________ af sér bleytuna. Stína _______________________ áður en hún gengur yfir götuna. 2. Skrifaðu samheitin. flýta toga núa stoppa hrifsa hlusta stansa _____________________ draga _____________________ kippa _____________________ nudda _____________________ hraða _____________________ hlera _____________________ 3. Hvað merkja orðasamböndin? Krossaðu í réttan reit. Ævar fer á eftir henni með hálfum huga? að vera í fýlu að vera óákveðinn að vera á hlaupum Honum líst ekki á blikuna? að sjá ekki sólina að lítast ekki á aðstæður að lítast vel á málin Hvaða orðflokki tilheyra þessi orð? ✘
9 4. Nafnorð eða sagnorð? Sum orð líta eins út en tilheyra ólíkum orðflokkum og hafa mismunandi merkingu. 5. Skrifaðu rétt orð í eyðurnar. Krossaðu svo í réttan reit. nafnorð sagnorð Ævar steig á ________________. Gættu að því að þessir ________________ séu lokaðir. Una ________________ hvað þjófarnir segja. Farðu varlega! Þessir _______________ eru mjög þungir. Það getur verið varasamt að ________________. 6. Gerðu hring utan um orð sem lýsa Unu. ljóshærð sæt óhrædd hrædd dökkhærð kát feit mjó 7. Gerðu hring utan um orð sem lýsa Ævari. rauðhærður sætur óhræddur hræddur dökkhærður feitur græneygður mjór nafnorð (no.) hleri sagnorð (so.) að hlera merking lok, gluggahleri merking hlusta á, heyra kyn karlkyn (hann hlerinn) nútíð hlerar fleirtala hlerar þátíð hleraði hlera Hvaða orðflokki tilheyra þessi orð? ✘ hlerar – hlera
10 Ævar – bls. 21–23 1. Skrifaðu nöfnin á beinunum í beinagrindinni í rétta línu. höfuðkúpa kjálki rifbein mjaðmagrind úlnliðsbein hnéskel lærleggur ökklabein Á http://is.wikipedia.org/wiki/Beinagrind_mannsins má skoða heiti beinanna á nokkrum tungumálum. 2. Skoðum orðin! Krossaðu í réttan reit. Hann finnur fyrir sársauka. finnur beinagrind finnur fyrir verk finnur fyrir hræðslu ✘ sársauki sár (no.) + aukast (so.) meiðsl verða meiri
11 Una – bls. 24–27 1. Gerðu hring um orð sem lýsa þjófunum. dökkklædd falleg reiðileg góð ógeðsleg ljót grimm góðleg 2. Gerðu hring um orð yfir hluti sem eru oft í kirkju. kertastjaki kind altari beinagrind bíll prestur kross biblía mótorhjól vasaljós 3. Skrifaðu samheitin. gremja aumingi ræningi ræna keyra stoppa aka ________________ þjófur ________________ rola ________________ reiði ________________ stöðva ________________ stela _______________ 4. Nafnorð eða sagnorð? Sum orð líta eins út en tilheyra ólíkum orðflokkum og hafa mismunandi merkingu. 5. Settu rétt orð í eyðurnar! Strikaðu svo undir hvort það er no. eða so. Það er dimm _____________ (no. – so.). Una og Ævar ________________ (no. – so.) sér aftur á bak. Það er auðvelt að týnast í ____________ (no. – so.). Þau _______________ (no. – so) sér út um dyrnar. þoka þoku þoka (no.) dimmt veður þoka (so.) hreyfa hægt
12 Ási – bls. 28–30 1. Finndu samheitin. hrópa dáin gæta tapa skrönglast öðruvísi detta í hug skjálfti passa ______________________ kalla ______________________ brölta ______________________ hugsa ______________________ ólíkur ______________________ dauð ______________________ missa ______________________ hrollur ______________________ 2. Nafnorð eða lýsingarorð? Sum orð líta eins út en tilheyra ólíkum orðflokkum og hafa mismunandi merkingu. 3. Settu rétt orð í eyðurnar. Strikaðu svo undir hvort það er no. eða lo. Fjallið er _________________ (no. – lo.). Una er með sítt _________________ (no. – lo.). Ævar er mjög _________________ og grannur (no. – lo.). Oddsskarð er mjög _________________ (no. – lo.). Una er ekki _________________ (no. – lo.). 4. Krossaðu í réttan reit. Hvað merkir að fara í hár saman? að greiða sér að rífast eða deila að hlæja saman hár hátt há ✘ Skoðaðu orðin aftur, finndu sagnorðin og litaðu þau gul! hár (no.) hár á höfði hár (lo.) stór, langur
13 Bangsi – bls. 31–34 1. Skrifaðu samheiti skáletruðu orðanna. Ási passar bangsann. _______________________ Ási gægist niður í holuna. _______________________ Ási röltir á eftir bangsanum. _______________________ Ási rís á fætur. _______________________ Hann læðist hljóðlega. _______________________ Konan grípur í Unu. _______________________ 2. Bættu orðinu björn við orðin fremst og búðu til samsett orð. ís + _______________ = ___________________________ hvítur + _______________ = ___________________________ skógur + _______________ = ___________________________ svartur + _______________ = ___________________________ leti + _______________ = ___________________________ grá + _______________ = ___________________________ panda + _______________ = ___________________________ 3. Settu rétt orð í eyðurnar! Maðurinn skaut _________________. Vinur minn heitir _________________. Það eru margir _________________ í Kanada. Þessi _________________ er svangur. _________________ fór á veiðar með vini sínum. _________________ borða fisk. gætir tekur stendur upp kíkir laumast labbar Í hvaða orðflokki eru skáletruðu orðin? björn ísbjörn birnir Björn björn
14 Þrepin – bls. 35–39 1. Skrifaðu rétt orð í eyðurnar. þolinmóður lítill bráðum dágóð vitlaus birtast klúðra Ævar bíður _____________________. Nú hlýtur Ási að koma _____________________ aftur með Unu. Þða líður _____________________ stund. En þau _____________________ ekki. Hann er auðvitað svo ___________________ og __________________ hann Ási. Hann hlýtur að hafa _____________________ þessu. 2. Skrifaðu andheitin. aumur léttur flýta sér hverfa fyrir framan glaður birtast ________________________ hika __________________________ dapur ________________________ þungur__________________________ á bak við________________________ sterkur __________________________ 3. Skoðaðu skáletruðu orðin. Strikaðu svo undir rétta merkingu. Ævar er reiður og pirraður (argur/dapur) og kastar bangsanum frá sér. Bangsinn þeytist (hleypur/kastast) þvert yfir klefann og lendir (fer á/ýtir á) á beinagrindinni. Það skröltir (ískrar/hringlar) í beinunum þegar hún hrynur (dettur/snýst) í sundur. Hauskúpan rúllar (veltur/stekkur) yfir gólfið í áttina til hans. Ævari verður ekki um sel (hræddur/feiminn).
15 4. Úr hvaða orðum eru orðin samsett? hauskúpa _____________________ + _______________________ beinagrind _____________________ +________________________ trékista _____________________ + _______________________ skartgripir _____________________ + ________________________ silfurpeningur _____________________ + _______________________ forngripir _____________________ + _______________________ 5. Nafnorð eða lýsingarorð? Sum orð líta eins út en tilheyra ólíkum orðflokkum og hafa mismunandi merkingu. 6. Settu orðið dýr í eyðurnar. Strikaðu svo undir hvort það er no. eða lo. Pabbi minn á mörg ________________ (no. – lo.). Mitt uppáhalds ________________ (no. – lo.) er hundur. Skjóni er mjög ________________ (no. – lo.) hestur. Hestar eru mjög ________________ (no. – lo.) ________________ (no. – lo.). Á Bakka eru mörg ________________ (no. – lo.). Ég vil ekki kaupa ________________ (no. – lo.) föt. Hvað heldurðu að orðið dýrbítur merki? dýr (no.) + bítur (so.) haus kúpa dýr (no.) skepna dýr (lo.) kostar mikið, dýrmætur
16 Í kirkjunni – bls. 40–46 1. Skoðum lýsingarorð! kyn frumstig miðstig efsta stig kvenkyn verðmæt verðmætari verðmætust karlkyn verðmætur verðmætari verðmætastur 2. Skrifaðu rétta mynd af lýsingarorðinu verðmætur í eyðurnar. Gullpeningurinn er _______________________, kertastjakinn er ____________________, en bikarinn er _____________________. Bókin er _______________________, landakortið er _______________________ en Biblían er samt _______________________. 3. Skrifaðu samheitin. finna sleppa dráttarvél lagast trappa þögn núna glápa fjandinn gabba gæta klifra stara _________________________ plata ________________________ andskotinn _____________________ missa _______________________ príla __________________________ strax _______________________ þrep __________________________ batna _______________________ hljótt _________________________ traktor ______________________ uppgötva _____________________ passa _______________________ Finndu sagnorðin hér fyrir ofan og litaðu þau gul. Lýsingarorð stigbreytast og beygjast eftir kyni.
17 4. Veldu tvö sagnorð neðst á bls. 16 og skrifaðu tvær setningar. _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ 5. Krossaðu í réttan reit. Hvað merkir að vera á báðum áttum? vera villtur hætta við eitthvað vera óviss hika 6. Hvað heita höfuðáttirnar? _________________, _________________, _________________, _______________ Í hvaða landshluta átt þú heima? ________________________________ 7. Nafnorð eða sagnorð? Sum orð líta eins út en tilheyra ólíkum orðflokkum og hafa mismunandi merkingu. 8. Bættu réttri orðmynd í eyðurnar. Strikaðu svo undir hvort það er no. eða so. Ég þekki stelpu sem heitir _______________ (no. – so.). Hún _______________ (no. – so.) er dugleg að læra og að _______________ (no. – so.) í skólann. Einu sinni var svo mikil snjó _______________ (no. – so.) að hún komst ekki út. Drífa drífa drífa sig ✘ drífa (no.) snjókoma Drífa (no.) nafn á stúlku drífa sig (so.) flýta sér
18 Lokað og læst – bls. 47–49 1. Skrifaðu setninguna í þátíð. Karlinn fer niður ___________________________________________ Una hjálpar Ævari. ___________________________________________ Þau loka opinu. ___________________________________________ Hann æpir á Unu. ___________________________________________ Una stingur lyklinum í skrána. __________________________________________ Ævar hleypur út. ___________________________________________ Karlinn svarar strax. ___________________________________________ Þau finna gatið. ___________________________________________ Ævar bendir á steininn. ___________________________________________ 2. Bættu lýsingarorðum í eyðurnar. stóru fallegan gamall lítilli ryðguðu Hún hleypur að _______________________ útidyrunum og opnar _______________________ skáp. Þar liggur _______________________ lykill á _______________________ hillu! Una er ekki lengi að stinga honum í ______________________ skrána og opna. Karlinn fór niður. fundu hljóp æpti lokuðu fór benti hjálpaði stakk svaraði
19 3. Nafnorð eða sagnorð? Sum orð líta eins út en tilheyra ólíkum orðflokki og hafa mismunandi merkingu. 4. Eru skáletruðu orðin nafnorð eða sagnorð? Krossaðu í réttan reit. nafnorð sagnorð Ég þekki stelpu sem heitir Birta. Hún ætlar að birta ritgerðina sína í blaðinu. Mikil birta er í kringum tunglið. Frá kertaljósinu er dauf birta. Þegar skýin hverfa birtist sólin. Á morgun á að birta til. 5. Krossaðu í réttan reit. Hvað merkir að drösla? að færa til að snúa við að hvolfa Hvað merkir orðið blótsyrði? tala fallega hrósa einhverjum segja eitthvað ljótt 6. Á bls. 24 og bls. 41 eru blótsyrði. Skrifaðu þau hér! _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ ✘ ✘ birta (no.) ljós, dagsljós Birta (no.) nafn á stúlku birta (so.) létta til, gefa út
20 Löggan – bls. 50–53 1. Búðu til samsett orð sem byrja á lögregla . lögregla + _________________ = __________________________________ lögregla + _________________ = __________________________________ lögregla + _________________ = __________________________________ lögregla + _________________ = __________________________________ lögregla + _________________ = __________________________________ 2. Finndu 2 samsett orð í kaflanum. Skrifaðu blaðsíðutalið. ______________________ bls. _______ ______________________ bls. _______ 3. Stigbreyting – skoðaðu töfluna. kyn frumstig miðstig efsta stig kvenkyn lítil minni minnst karlkyn lítill minni minnstur kvenkyn ung yngri yngst karlkyn ungur yngri yngstur 4. Settu réttar myndir af lýsingarorðunum lítill og ungur í eyðurnar. Ævar er u____________________, Una er ____________________ en Ási er ____________________. Ási er __________________ en Una. Hann er _________________ af krökkunum. Jóhann er lítill, Aníta er __________________ en Linda er ___________________. maður lögreglumaður
21 5. Skrifaðu sagnorðin í nútíð eða þátíð. nútíð þátíð Ævar kastar sér niður. Við ______________ í lögguna. Hann kemur æðandi. Hvernig ______________ staðið á þessu? Bíllinn ______________ á hlaðinu. Una brosir út að eyrum. 6. Skrifaðu orðin sem vantar í dálkana. Þú verður að finna rétta tölu. Veldu þrjú nafnorð og skrifaðu þrjár setningar. ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ 7. Skoðaðu skáletruðu orðin. Strikaðu svo undir rétta merkingu. Varla hafði hún sleppt orðinu (lokið setningunni/lokað munninum) þegar þau sjá bíl með blá blikkandi (blá/deplandi) ljós. Hann kemur æðandi (þjótandi/fljúgandi) eftir þjóðveginum og stefnir (snýr við/kemur beint) til þeirra. Lögreglubíllinn stansar (stoppar/skrensar) á hlaðinu og tveir lögreglumenn snarast út (þjóta/skríða). Ævar ________________ sér niður. Við hringdum í lögguna. Hann ______________ æðandi. Hvernig gat staðið á þessu. Bíllinn stoppaði á hlaðinu. Una ______________ út að eyrum. Ég er með tvö eyru. eintala fleirtala þjófar bíll vegur krakkar kirkja eyru steinn
22 Sofandi strákur – bls. 54–56 1. Settu rétt lýsingarorð í eyðurnar. vondu gula litla nýja litlu góðu gamla stóru Þegar __________________ löggurnar hafa handjárnað __________________ þjófana og farið með þá burt fara Una og Ævar að leita að Ása __________________. Hann er ekki inni í __________________ tjaldinu. En þau finna hann loks undir __________________ borðinu inni í __________________ stofunni. Hann liggur þar steinsofandi með __________________ símann í __________________ hendinni. 2. Skrifaðu rétt samheiti á línurnar. gunga stundi þrýsti uppgötvaði lítill ánægð vonsvikinn Hann var spældur að missa af matnum. __________________________ Hann fattaði að löggurnar voru farnar. __________________________ Hún smellti kossi á Ævar. __________________________ Kossinn var nettur. __________________________ Honum var illt og kveinkaði sér. __________________________ Mamma var stolt yfir verðlaununum. __________________________ Hún hélt að hann væri rola. __________________________
23 3. Nafnorð, sagnorð eða lýsingarorð. klár Sum orð líta eins út en tilheyra ólíkum orðflokkum og hafa mismunandi merkingu. nafnorð (no.) klár sagnorð (so.) klára lýsingarorð (lo.) klár merking hestur ljúka, enda við greindur, tilbúinn karlkyn: (hann klárinn) nútíð: – klárar þátíð: – kláraði kk. kvk. hk. klár klár klárt klárari klárari klárara klárastur klárust klárast fleirtala: klárar 4. Merktu við hvort skáletraða orðið er nafnorð, sagnorð eða lýsingarorð. nafnorð sagnorð lýsingarorð Jóhann langar í fallegan klár. Þegar hann hefur klárað að safna peningum getur hann keypt sér marga klára. Jóhann er einnig klár strákur. Hann er klárari en Siggi í stærðfræði. Gummi er samt klárastur í stærðfræði. 5. Hvað gerist hvenær? Skrifaðu rétta árstíð á línurnar Við förum á skíði á ________________________. Lömbin fæðast á ________________________. Laufinn falla af trjánum á ________________________. Farfuglarnir koma á ________________________. Bóndinn smalar á ________________________. Við förum í sólbað á ________________________. Það er snjór á ________________________. vetur sumar vor haust ✘ veturna
24 Óboðnir gestir Vinnubók Þessi vinnubók er ætluð nemendum á mið- og unglingastigi grunnskóla. Verkefnin henta vel þeim sem eru með annað móðurmál en íslensku eða þurfa að styrkja málvitund sína af öðrum ástæðum. Lögð er áhersla á að nemendur fái þjálfun í að tengja saman lestur sögubókar og vinnubókar og nota báðar bækurnar samtímis. Í vinnubókinni er athygli nemenda beint að lesskilningi, orðaforða og málfræði. Sögubókin Óboðnir gestir er eftir Sigrúnu Eldjárn. Hún er til á hljóðbók sem hlaða má niður af vefsíðu Miðstöðvar menntunar og skólaþjónustu, www.mms.is Höfundur vinnubókarinnar er Björg Þorvaldsdóttir. ÓBOÐNIR GESTIR – VINNUBÓK ISBN 978-9979-0-3017-1 © Björg Þorvaldsdóttir Ritstjóri: Sylvía Guðmundsdóttir 1. útgáfa 2010 önnur prentun 2012 þriðja prentun 2014 fjórða prentun 2017 fimmta prentun 2019 sjötta prentun 2023 Miðstöð menntunar og skólaþjónustu Kópavogi Útlit og umbrot: Námsgagnastofnun Prentun: Litróf ehf. – umhverfisvottuð prentsmiðja 40368
RkJQdWJsaXNoZXIy MjIxNzc=