Næring og lífshættir

7 A lmenn næringarfræ Ð i Orkuefni Orkuna fáum við úr orkuefnunum í matnum, þau eru prótein, kolvetni og fita. Orkuefnin eru mismunandi að samsetningu og gæðum og eru líkamanum nauðsynleg í mismiklu magni. Embætti landlæknis gefur út leiðbeiningar um æskileg hlut- föll orkuefna í fæðunni. Prótein Helstu próteingjafar eru kjöt, fiskur, egg og mjólkurmatur en baunir og kornmatur innihalda einnig talsvert magn af próteinum. Aftur á móti er lítið af próteinum í ávöxtum og grænmeti. Prótein eru gerð úr amínósýrum. Í fæðunni eru margar mismunandi amínósýrur og sumar þeirra geta myndast í líkamanum eftir þörfum. En átta amínósýrur eru sérstakar, þær myndast ekki í líkamanum og þær verðum við að fá úr fæðunni. Þessar amínósýrur eru kallaðar lífsnauðsynlegar amínósýrur og líkaminn þarf á þeim að halda í ákveðnum hlutföllum. Gæðaprótein köllum við þau prótein sem innihalda allar lífs- nauðsynlegu amínósýrurnar og í þeim hlutföllum sem við þurfum á að halda. Slík prótein finnast helst í próteingjöfum úr dýraríkinu eins og kjöti, fiski, eggjum og mjólkurmat. Í baunum eru nokkuð góð prótein en ekki í öðrum prótein- gjöfum úr jurtaríkinu. Helstu hlutverk próteina í líkamanum: • Byggja upp og endurnýja vefi líkamans • Eru aðalefni í ensímum og sumum hormónum • Gefa orku Orkuefnin brenna í líkaman- um og gefa frá sér orku. Þau gefa frá sér mismikla orku. 1 g prótein gefur 4 kcal (hitaeiningar) 1 g kolvetni gefur 4 kcal 1 g fita gefur 9 kcal !