Maður og náttúra

34 VISTFRÆÐI Ræktaðir skógar Um aldamótin 1900 fóru Íslendingar að huga að friðun og endurheimt þeirra birkiskóga sem enn lifðu og einn­ ig að reyna fyrir sér með ræktun birkis og fjölmargra erlendra skógartrjáa, einkum barrtrjáa. Þessi ræktun gekk heldur brösuglega þar til skógræktarmenn höfðu fundið heppileg kvæmi trjátegunda sem gátu lifað við íslenskt loftslag. Kvæmi er sérstakur hópur plantna sem hefur lagað sig að veðurfari á tilteknu svæði. Þegar skógræktarmenn leituðu uppi svæði erlendis, þar sem veðurfar er svipað og á Íslandi, fundu þeir loks ýmis kvæmi sem spjöruðu sig vel hér. Þær erlendu trjáteg­ undir, sem helst eru ræktaðar hér á landi, eru rússa­ lerki, sitkagreni og stafafura, sem eru barrtré, en alaska­ ösp, sem er lauftré, er líka mikið ræktuð. Rússalerki er fengið frá Rússlandi, eins og nafnið ber með sér, hinar tegundirnar eru ættaðar frá Alaska en kvæmi þaðan virðast henta íslensku loftslagi afar vel. Síðustu ár hafa um fimm milljónir trjáplantna verið gróðursettar árlega og er mest gróðursett af rússalerki og íslensku birki. 1 Hvenær lauk ísöldinni hér á landi? 2 Í hvaða gróðurbelti er Ísland? 3 Hvers vegna vaxa ekki náttúrulegir barrskógar á Íslandi? 4 Hversu mikill hluti Íslands var vaxinn birki við landnám? En nú? 5 Nefndu þrjár helstu ástæðurnar fyrir því að skógur eyddist mjög hratt á Íslandi eftir landnám. 6 Gróður á Íslandi er allt öðruvísi nú en hann var við landnám. Hver er helsti munurinn? 7 Hvaða áhrif hefur eyðing skógar á jarðveg og gróðurþekju? 8 Hvað er kvæmi? 9 Nefndu þrjár trjátegundir sem eru nú mikið notaðar í skógrækt hér á landi. Þegar land er klætt skógi breytist ásýnd þess. Hversu mikill hluti Íslands vilt þú að verði klæddur skógi á ný? Færðu rök fyrir skoðun þinni. Lerki er barrtré sem fellir barrnálarnar á haustin. Frá því snemma á 20. öld hefur lerki verið notað til skógræktar á Íslandi. SJÁLFSPRÓF ÚR 2.2 Flokkun birkis í kjarr, kjarrskóg og skóg eftir hæð. Kjarr Birkikjarr Birkiskógur metrar