Á ferð um samfélagið

70 Stórfjölskyldan Kjarnafjölskyldan er tiltölulega nýlegt fyrirbæri því fjölskyldur á Vesturlöndum hafa breyst mikið í aldanna rás. Mestalla mannkynssöguna hefur fólk búið í stærri fjölskyldum. Fyrir um 200 árum voru heimili á Íslandi mun fjölmennari en þau eru nú á dögum, fólk eignaðist fleiri börn og eins var algengt að vinnumenn og vinnukonur væru á heimilunum. Stór- fjölskyldan var aldrei algengt fjölskyldu- form hér á landi, hana var helst að finna á stórum býlum á Suðurlandi og við Eyjafjörð en síður við sjávarsíðuna. Ef við skoðum heimilisfólkið frá bæn- um Saltvík á Kjalarnesi í manntalinu frá árinu 1816 kemur í ljós að þar bjuggu 12 manns eins og sjá má á töflunni hér fyrir neðan. Fjölskyldan samanstendur ekki af þremur kynslóðum og því flokkast hún ekki sem stórfjölskylda. Á okkar tímum er stórfjölskyldan enn algeng í mörgum samfélögum Asíu, Afríku og Suður- Ameríku. Manntalið segir okkur að Gísla Vilhjálmssyni hafi verið komið fyrir á bænum Saltvík þar sem hann hefur stöðuna niðursetningur . Gísli er skráður giftur en ekki er að sjá að kona hans búi með honum. Algengt var að stía í sundur hjónum sem ekki gátu séð fyrir sér. Aðrar forvitnilegar upplýsingar eru um Guðrúnu Pálsdóttur sem hefur átt þrjú börn í lausaleik og það eru einu upp- lýsingarnar sem við höfum um stöðu hennar. Í þá daga kölluðust óskilgetin börn lausaleiksbörn , því faðirinn og móðirin voru ekki gift. Börn Guðrúnar búa ekki hjá henni, líklegast voru þau komin í vinnumennsku eitthvert annað. Algengt var að börn yrðu að yfirgefa heimili sín og fara að vinna hjá öðrum við 10–12 ára aldurinn. Allt fram á Nafn Aldur Staða Þórður Jónsson 38 húsbóndi Margrét Jónsdóttir 25 hans kona Guðríður Þórðardóttir 5 þeirra barn Guðmundur Þórðarson 3 þeirra barn Guðrún Þórðardóttir 0 þeirra barn Jón Hólmfastsson 29 vinnumaður Kolbeinn Magnússon 21 vinnumaður Þorkell Gíslason 17 smaladrengur Gísli Vilhjálmsson 60 niðursetningur, giftur, blindur Guðrún Pálsdóttir 52 hefur átt 3 börn í lausaleik Sólveig Pétursdóttir 24 vinnukona Guðrún Jónsdóttir 19 vinnukona HUGTAK Stórfjölskyldan Stórfjölskyldan samanstendur af minnst þremur ættliðum sem búa undir sama þaki og hafa sam- eiginlegt heimilishald. Dæmi um stórfjölskyldu er þegar amma og afi, pabbi og mamma og börn búa saman. Hálfdan Helgason. Íslenski ættfræðivefurinn, bls. 626